Terwijl financieel bewuste mensen zo snel mogelijk proberen te stoppen of op zijn minst minder willen gaan werken, zitten we in Nederland in de bijzondere situatie: er is een gierend tekort aan arbeidskrachten. En niet in een paar sectoren, maar ongeveer alle sectoren zitten te springen om vers personeel. Over de hele linie zijn er ongeveer 30% meer vacatures dan werkelozen. Wat is hier aan de hand?
Als eerste zijn er enkele oorzaken waar we niet veel grip op hebben:
Vergrijzing: Babyboomers van 1946 die nog leven hebben ondertussen de gezegende leeftijd van 76 bereikt. Rond deze leeftijd zit een grote groep die nu niet meer aan de arbeidsmarkt meedoet, maar wel veel behoefte heeft aan zorg en andere service. Dit effect is, of gaat vroeg of laat in alle welvarende landen optreden.
Covid heeft er voor gezorgd dat er veel onbalansen zijn ontstaan. Veel mensen zijn geswitched van horecabanen naar elders, sommige sectoren hebben nog steeds veel ziekteverzuim, of mensen moeten hun vakantie inhalen die ze niet hebben kunnen opnemen.
Groeiende welvaart: In onze welvaartsmaatschappij verwachten we veel service, van obers tot zorgconsulenten. We beginnen langzaamaan op het punt te komen dat we zo welvarend zijn dat we meer service verwachten dan we daadwerkelijk door onze bevolking kunnen leveren.
Verwend: en met de velwaart gaat nog een ander effect gepaard: steeds minder mensen hebben zin om zwaar werk te doen. In de kas waar ik als puber werkte werken nu alleen nog maar Polen. Veel jongeren hebben of geen tijd om te werken, of hebben het geld niet nodig, doordat ze een ander bestedingspatroon hebben of dat ze genoeg van hun ouders krijgen. Wat betreft deze jongeren wil ik geen oordeel vellen: iedereen moet zelf besluiten of ze meer geld nodig hebben of niet.
Achterblijvende automatisering: Klein Orkest zong het al in 1988:
Kijk he, je hoort vaak zeggen waar moet dat heen
Straks doen computers al het werk alleen
Maar mensen het gaat toch prima zo
Gratis vrije tijd cadeau en dat is voor Koos geen probleem
(Koos Werkeloos - Klein Orkest (1988))
Op veel fronten heeft er een flinke automatiseringsslag plaatsgevonden, vooral in fabricage en in administratie. We praten al minstens een decennia over het feit dat de zelfrijdende vrachtauto binnen tien jaar op de Nederlandse wegen is, maar is zie ze nog steeds niet. Ook wil de volgende automatiseringsslag in de landbouw niet echt lukken. Zo is afgelopen week de startup Cerescon, die een aspergesteekmachine ontwikkelde, failliet gegaan.
Vervolgens zijn er ook oorzaken waar de politiek wel iets aan had kunnen doen:
Promoten van bepaalde opleidingen: Met het verdwijnen van de MAVO is er en opleiding-tweedeling ontstaan: we wilden zoveel mogelijk mensen hoog opleiden, het VMBO wordt als afvoerputje beschouwd van mensen die "niks kunnen". Op deze manier zijn handige jongeren gepushed om een hogere opleiding te doen die ze niks interesseert. Pas nu dringt het langzaam door hoeveel vakmensen we nodig hebben op het gebied van techniek en zorg. Tegenlicht had hier een mooie aflevering over. In Belgie doen ze dit veel beter. Daar wordt handwerk nog steeds als en ambacht gezien, met als gevolg dat er vanuit Zuid-Nederland bussenladingen vol met middelbare scholieren in Belgie naar school gaan. De leerlingen worden vaak al voor het afronden van de opleiding geronseld voor een baan.
Werken loont niet: Hoewel dit mantra vaak wordt geroepen door politici, is het in veel gevallen in Nederland niet waar. Met een bruto inkomen van 25.000 heb je een marginaal inkomen van 60%, dus veel hoger dan van een topinkomen. In het verleden waren er zelf situaties waardoor je met kinderopvangtoeslag zelfs boven de 100% uitkwam. Door meer te werken hield je onder de streep minder over!
Ook in andere situaties levert werken vaak minder op. Voor veel mensen in de bijstand loont werken niet, omdat 100% van het loon ingehouden wordt. In de bijstand mag je wat vermogen opbouwen (hoewel niet veel bijstandsgerechtigden het kunnen), maar als je een baan vind en daarna toch weer in de bijstand beland, moet je eerst je vermogen opeten. En arbeidsongeschikten die een baantje uitproberen riskeren een herkeuring. Het is gemakkelijk te concluderen dat uitkeringstrekkers lui zijn, maar het zou een hoop helpen als de regels eenvoudiger waren en werken beloond zou worden, en niet bestraft.
Banenkampioen VVD: achja, de VVD. Bij elke doorrekening van het CPB stond VVD op te scheppen dat ze de banenkampioen van Nederland waren. En wat voor banen. Door de WMO en het verplichte energielabel van huizen is er een legertje WMO consulenten en energieadviseurs ontstaan. Nutteloos? Neejoh, een prachtbaan in ons gave landje! En de lijst gaat door: er is geen drang om de belastingregels versoepelen, want dat zou de belastingadviseurs zonder werk zetten, en de brievenbusfirma's op de zuidas houden een tienduizendtal advocaten aan het werk. VVD is de bullshit-banenkampioen. Ook worden er banen gekweekt waar niemand op zit te wachten. Noord Brabant wort volgezet met distributiedozen, kassen en varkensstallen, maar geen enkele Nederlander wil dat zware werk voor een hongerloontje doen, dus worden er busladingen Polen ingevlogen.
Dit doet me een beetje denken aan de wet van Goodhart: "Zodra een indicator een doel wordt, is het geen goede indicator meer". Met andere woorden. De hoeveelheid banen is vaak een indicatie voor een welvarend land. Maar door het bruutweg kweken van banen gaat de welvaart niet perse omhoog.
Wat moeten we hier uit concluderen? De utopieen die veel mensen die dit soort blogs belezen zijn verder weg dan ooit. We willen toch graag met z'n allen minder werken, niet meer? We willen toch een land dat is geoptimaliseerd voor geluk en kansen, niet voor zoveel mogelijk bullshit jobs? Vooral de basisinkomen staat duidelijk niet op de agenda. Voor basisinkomen moeten alle slechtbetalende en saaie banen weggeautomatiseerd zijn. Wie gaat er immers in een distributiedoos werken als je al een basisinkomen hebt?
Hoe denk je dat we onze arbeidsprobleem het meest duurzaam kunnen oplossen?
Interessant, die wet van Goodhart kende ik nog niet!
BeantwoordenVerwijderenIk ben het met je eens dat veel banen niet zaligmakend is. Sterker nog, in geval van schaarste van arbeidskrachten wordt de arbeidsmarkt verstoord. Als je geen personeel meer kan krijgen in een bepaalde sector is er toch wel zeker een probleem. Denk maar aan het onderwijs en de zorg.
ja, hij is goed he? Deze fout wordt door heel veel politici en managers gemaakt.
VerwijderenHet blijft oneerlijk, diegene die met de handen werken en echt nodig zijn van bouwen van wonigen en energietransitie te verwezenlijken, en het verbouwen van voedsel (boeren vooral). Deze mensen verdienen het minst, zoals mijn vriend. Net boven het minimum loon. Omdst we samen wonen werkt hij geen 40 uur per week, maar 32 uur per week en ik 24 uur per week. Scheefgroei is het, de rijken worden rijker. En de mensen die de meesten centen verdienen, doen vaak niet zoveel. Op kantoor zitten en bullshit banen. Ik werk in de zorg en op een gegeven moment loont het niet om te werken dus ik ga minderen en mijn vriend denkt er ook al aan om iets te minderen bijvoorbeeld 28 uur.
BeantwoordenVerwijderenZoals altijd blijf ik van mening dat er GEEN tekort is aan arbeidspotioneel maar eerder een tekort aan goedkope handjes (met skill's) en/of een mismatch op de arbeidsmarkt.
BeantwoordenVerwijderenEr wordt moord en brand geschreeuwd door "werkgevers" (jammer joh, dit is huilen met de wolven of te wel de blues van wat het verleden was). Moet jezelf maar mensen gaan opleiden als oplossing en perspectief bieden.
Er zijn genoeg mensen die willen werken maar is te weinig geld om deze mensen goed te belonen (inkomstenbelasting systeem werkt ook niet mee ter beloning of om meer uren te gaan werken). Kortom een soort van maatschappelijke armoede of te wel te weinig mensen die productief en waarde kunnen toevoegen door beleid "voor weinig veel krijgen".
Ben technisch opgeleid (kan zonnepanelen installeren of windmolens onderhouden als het nodig is) maar er zijn al jaren problemen om de CAO te moderniseren/rond te krijgen. Pensioenfonds (PME) om te huilen betreft dekkingsgraad en benodigde aantal kortingen doorgevoerd in loop der jaren (woekerfonds en dit druk ik nog voorzichtig uit).
Béta opleiding is zwaar en om een aantal jaar moet je weer een opleiding volgen om je certificaat te behouden. Kortom een honden baan (en gelukkig trapt de jeugd hier niet in, eventueel met hulp/kennis van de ouders).
Hulde aan werkgevers die het totaal anders doen en niet meedoen aan de matra van tekort aan goed personeel.
Het is inderdaad vaak het probleem dat we niet bereid zijn om voor een service te betalen. Het nieuws van afgelopen week dat DPG bakken winst maakt, maar dat ze geen krantenbezorgers kunnen krijgen (die onder het minimum oon betaald worden) spreekt boekdelen
VerwijderenJe kaart een punt aan waar ik de laatste tijd veel over heb nagedacht. Leuk om te zien wat we op dezelfde lijn zitten.
BeantwoordenVerwijderenIk besefte me laatst: uiteindelijk is er _altijd_ een bottleneck; is het niet in arbeidskrachten, dan is het wel geld, tijd, grondstoffen of machines. Het systeem is namelijk ingericht op groei. Daar is niets mis mee, het betekent enkel dat er altijd een 'probleem' is.
Stel dat je een bottleneck zou mogen uitkiezen, welke kies je dan? Ik denk dat een tekort aan arbeidskrachten dan helemaal niet zo gek is. Het geeft namelijk kansen om betere arbeidsvoorwaarden af te dwingen!
Ach, en dan staan de machines wat langer stil, worden niet alle grondstoffen gedelfd, kunnen we minder op het terras zitten, of moeten we klussen zelf uitvoeren. Daar worden we toch ook niet slechter van?
Interessante gedachte. Ik speel veel real time strategy games, bij voorkeur waar veel economie bij komt kijken (settlers, anno, factorio). Daar is het ook altijd hetzelfde riedeltje: heb je de aanvoer van hout opgeschaald, heb je weer teweinig steen of staal.
VerwijderenEn ik denk dat ik het ook niet erg vind dat harde werkers iets meer te zeggen krijgen. Als bagaggemedewerker staak je toch een stukje onprettiger als je weet dat er voor jou tien anderen je baan willen.
We groeien langzaam richting de gele hesjes en dat zal ook zo blijven zolang de f vvd aan het roer blijft staan. Die laat momenteel iedereen gaar koken in hun eigen belangen en laveert lekker mee zonder een zetel te verliezen.
BeantwoordenVerwijderenAmerika here we come, de trumpjes tegen de bidens.
Het arbeidsprobleem gaan we oplossen met asielzoekers en andere goedkope arbeidskrachten die wel moeten gaan werken om te overleven.
Er zijn al genoeg voorbeelden in de wereld te vinden van arbeiders die als slaaf behandeld worden. En eerlijk is eerlijk daar zijn we al eeuwen goed in.
Aha, inderdaad, de "banenkampioen". De politici hebben een gewoonte om aan zichzelf prestaties toe te schrijven waar ze geen invloed op hebben. VVD zat tussen 2010 en 2015 ook in de regering, maar toen ging t niet zo goed met de "banenkampioenschap" geloof ik. Nee, de echte banenkampioen is de ECB, die sinds januari 2015 de markt heeft overspoeld met gratis geld. Dat weet iedereen.
BeantwoordenVerwijderenMeer vacatures dan werkelozen? Het is maar hoe je t bekijkt. Nederland telt 17,6 miljoen inwoners. Daarvan is ~4 miljoen schoolgaand, ~3 miljoen gepensioneerd, ~9,5 miljoen werkend en 1,1 miljoen (6%) doet niets. Kan me niet voorstellen dat er 1,4 miljoen vacatures zijn :-)