Eindelijk hadden ze het nieuwste boek van Gerhard Hormann genaamd "Leven van de Lucht" bij de bibliotheek. Uit dit boek heb ik in ieder geval geleerd dat schrijvers een vergoeding krijgen voor elke keer dat hun boek uitgeleend wordt, dus hoef ik me geen klaploper te voelen.
In het boek gaat Gerhard minimaal 5 jaar lang zichzelf 1000,- uitkeren van zijn spaargeld, en heeft hierdoor een soort van basisinkomen. Nuchter bekeken is dit niet zo bijzonder. Een hele groep mensen in Nederland krijgt elke maand 1000,-, namelijk hun AOW. Ook zijn er genoeg mensen die interen op hun vermogen, wat feitelijk precies hetzelfde is. Toch denk ik dat in dit geval de naamgeving best belangrijk is. Door het een basisinkomen te noemen, ga je het inkomen meer waarderen en er anders naar gedragen.
Toch is de titel behoorlijk verraderlijk. Net zoals Gerhard na het boek "Hypotheekvrij!" niet hypotheekvrij was (dat is hij overigens nog steeds niet), leeft hij niet bepaald van de lucht. Zijn vrouw verdient ruim 1000,- in het onderwijs, en zelf snabbelt hij pakweg 600,- per maand in de vorm van freelance schrijfopdrachten. Hun gezamelijke inkomen is dus ongeveer 2600,-.
De onderzoeksvraag van Gerhard luidt: "verandert je leven met een basisinkomen? Ga je meer risico's nemen, meer reizen, een baan kiezen die leuker is, maar minder verdient? Zou zo'n systeem wel werken?" Dit vat inderdaad het hele gedoe rond het basisinkomen samen. Enerzijds bespaart gratis geld een hele hoop gedoe van verplicht solliciteren, inkomentoetsen en toeslagen. Maar anderzijds moet het wel betaalbaar zijn, dus is het de vraag of mensen nog steeds bereid zijn om te gaan werken.
De ene kant van de basisinkomen-medaille wordt heel uitgebreid besproken. Bij een werkend leven denk je de hele tijd aan de toekomst, bij een AOW denk je de hele tijd aan het verleden, maar met een basisinkomen leef je in het nu. Zo gaat Gerhard meer fietsen, 's ochtends naar de bioscoop en voelt hij zich een stuk ontspannender.
Helaas komt de andere kant nauwelijks aan bod: hoe gaan we dit betalen. Voorstanders van basisinkomen zeggen dat er minder administratieve rompslomp zal zijn, dus is er minder vraag naar werk. Daarnaast zullen veel mensen blijven werken om een luxeleven te kunnen betalen en gaan mensen meer vrijwilligerswerk doen.
Bij Gerhard zie ik dit niet terug. De 2600,- per maand die ze samen verdienen/ontvangen gaat elke maand grotendeels op. Het beetje werk dat Gerhard nog doet is dus niet vrijwillig, maar echt nodig. Hij schrijft wel dat hij nu vaker een klus weigert die hem niet aanstaat, maar hij gaat niet in detail hoe fijn of noodzakelijk het is dat hij 600,- per maand blijft verdienen. Hoe dan ook, het klinkt niet echt als dat zijn freelance werk zijn grootste hobby is. Daarnaast is hij blijkbaar geen vrijwilligerswerk gaan doen. Dit is geen verwijt, maar gewoon een constatering. Als vrijwilligerswerk verplicht zou zijn, dan is het geen vrijwilligerswerk meer. Ten slotte zal de inkomenbelasting omhoog moeten om een basisinkomen te kunnen financieren. Er zullen meer uitkeringen door minder loon betaald moeten worden. En hier loopt het in zijn experiment ook spaak. Doordat hij weinig verdient, maar wel veel uren kan opgeven aan de belasting (een schrijver is immers ook aan het werk als hij de krant leest) maakt hij aanspraak op de zelfstandigenaftrek. Hierdoor hoeft hij de eerste pakweg 7200,- belasting per jaar niet te betalen. Dit is dus ruim de helft van zijn hele basisinkomen! In het huidige stelsel geniet hij in zijn situatie van een hele gunstige belastingsituatie, die totaal onhoudbaar zou zijn als de een basisinkomen voor iedereen zouden doorvoeren.
Dit staat in schril contrast met mensen als
Mr Money Mustache of Elon Musk. Beiden hebben ze hun schaapjes heel veilig op het droge, maar toch werken ze door. MrMoney Mustache heeft in 10 jaar zijn financiele onafhankelijkheid bij elkaar verdiend. Daarna is hij dingen gaan doen die hij leuk vond, zoals huizen opknappen, dingen klussen (zoal een
e-bike en
zonnepanelen) en helpen op de school van zijn zoontje. Elon Musk is miljonair geworden door de oprichting van Paypal. Daarna is hij niet op zijn lauweren gaan zitten, maar heeft twee bedrijven opgericht die de wereld aan het veranderen zijn, namelijk Tesla en SpaceX. Er zullen genoeg mensen met deze instelling moeten zijn om een basisinkomen betaalbaar te maken, maar uit dit boek haal ik niet dat de schrijver deze instelling heeft.
Dus als ik antwoord moet geven op zijn onderzoeksvragen dan zou het zijn: ja, mensen gaan meer risico's nemen en meer reizen, maar het systeem zou niet werken, want het zou onbetaalbaar zijn. Wat we veel beter kunnen doen is de term "basisinkomen" over boord gooien en ons belastingsysteem eenvoudiger maken. Niet meer allemaal een eigen zorgverzekering, maar gewoon een collectieve verzekering van de staat. En niet meer allemaal ingewikkelde regels voor uitkeringsgerechtigde, maar gewoon accepteren dat er altijd een paar rotte peren zijn die misbruik zullen maken van het systeem.
Ik wil deze recensie afsluiten door een gevleugelde uitspraak van Gerhard zelf terug te kaatsen. Op zijn blog schrijft hij menigmaal "als ... mijn boek gelezen had, dan had hij/zij geweten dat...". In "Leven van de Lucht" vertelt hij dat hij (eindelijk) aan het bijstorten is in zijn spaarhypotheek. Hij vermeldt erbij dat een aflossingsvrije hypotheek gemakkelijk te berekenen is, maar dat je bijstorten van een spaarhypotheek moet laten doorrekenen door de tussenpersoon of geldverstrekker. Als Gerhard Hormann mijn blog gelezen had, dan had hij geweten dat je dit heel eenvoudig zelf kunt berekenen...
zie ook:
recensie Hypotheekvrij
basisinkomen een utopie?