Enkele willekeurige voorspellingen voor 2023

Op de valreep van 2022 is het interessant om te filosoferen wat 2023 ons zal brengen. Dus bij deze een rijtje met voorspellingen:

• Kunstmatige Intelligentie (AI) begint langzaam zijn weg te vinden in het dagelijks leven. Op het medisch gebied zal de enorme hoeveelheid informatie veel betere en toegespitste behandelingen kunnen voorschrijven, en steeds meer leerlingen, onderzoekers en bedrijven zullen grote stukken van hun werk kunnen uitbesteden.  
• Een bedrijf zal met een revolutionair proces komen om gras om te zetten in melk zonder tussenkomst van koeien. De koeienmarkt stort volledig in.
• We krijgen nog een pandemie. Ik ben er nog niet aan uit of het een nieuwe Chinese Covid variant zal zijn, een willekeurig ander virus, of een nieuw zoonose.
• Oekraine weet Rusland volledig uit te putten, zodat ze uiteindelijk al het gebied dat ze voor 2014 hadden terugwinnen
• Ondertussen is de macht van Rusland zo verzwakt en komen de Russische minderheden terug van de oorlog. Door al die ervaring en frustratie ontstaat er onrust in Tsjetsjenie, Dagestan, Boerjatie en Tuva. Ook landen waar Rusland garant stond voor de veiligheid worden instabiel zoals Belarus, Armenie, Kazachstan en Oezbekistan. Ten slotte gaan een paar buurlanden profiteren van de chaos, zoals Georgie die Ossetie terugpakt en Japan die de noordelijke eilanden weer onder haar controle neemt.
• Het wordt geen leuk jaar voor Elon Musk: Twitter zal in elkaar storten, Tesla wordt links en rechts door conventionele en nieuwe autofabrikanten ingehaald, en Starship blijft kampen met tegenslagen. Mede door de financiele crisis zal het vermogen van Elon Musk ruwweg halveren.
• The Line in Saoedi Arabie zal de eerste helft van 2023 veel voortgang maken, maar de bouw zal op het einde van het jaar zonder enig nieuwsbericht stoppen wegens de financiele crisis.
• Oja, en er zal een financiele crisis komen, maargoed, daar wacht ik al een paar jaar op, dus misschien wordt ook 2023 overgeslagen. 

Fijne jaarwisseling!

Extra uitgaven goede doelen: Wikimedia

Voor mij is de kersttijd vaak een moment om een balans te vinden tussen oppotten en het doneren van geld. Met andere woorden: zowel mijn aandelenportefeuille als mijn goede doelen portefeuille wordt welbewust beheerd. 

Ik wil in de orde van 1% van mijn vermogen jaarlijks doneren. En dat geld wil ik zo effectief mogelijk inzetten. Zo doneer ik op dit moment periodiek aan een ontwikkelingsdoel en aan een cultureel doel. Omdat ik periodiek schenk en dit heb vastgelegd met een zelfgemaakte overeenkomst, is het volledige bedrag aftrekbaar van de belasting, zie hier. Kortom, op deze manier kan je bijna twee keer doneren voor hetzelfde bedrag, want voor elke 100,- die ik schenk, kost het me netto ongeveer 60,-.

Dit jaar komt er nog een mooi voordeeltje bij: mijn werkgever heeft een actie gestart waarbij ze alle donaties verdubbelen. Op deze manier wordt 60,- doneren dus effectief 200,- doneren!

Vooral deze bijkomstigheid heeft me er toe gezet om een nieuw goed doel uit te zoeken, zodat ik mijn werkgever nog meer kan laten opdraaien voor mijn filantropie ;-). En de keuze is gevallen op Wikimedia, de stichting achter Wikipedia. Je zou kunnen afvragen of je in een wereld met klimaatproblemen, ziektes, oorlog en vluchtelingen je geld moet schenken aan een website, maar ik denk van wel. Ik heb veel te danken aan Wikipedia. Ik zoek dagelijks kennis op via het netwerk, en vooral toen ik les gaf op een basisschool maakt ik veelvuldig gebruik van de gratis afbeeldingen van Wikimedia. En in een wereld waar complottheorieen de boventoon voeren en waar wetenschappers verketterd worden is een website met goede kennis meer dan noodzakelijk.

Wikipedia staat op de vijfde plek van grootste websites ter wereld, maar is een vreemde eend in de bijt: de top 50 bestaat vooral uit multinationals van social media, verkoopsites en pornosites. Terwijl de overige 49 sites ons tot waanzin drijven met een overkill aan reclames, affiliates en verslavingen, doet Wikipedia waar internet voor bedoeld is: het vergaren en delen van kennis dankzij een wereldwijd netwerk van enthousiaste mensen.

bron: visualcapitalist.com

Als je bedenkt dat er bij Facebook pakweg 25000 mensen werken, waarvan een groot deel bezig is met het optimaliseren van reclames om ons zoveel mogelijk te verleiden, dan is het personeelsbestand van de Wikimedia Foundation van 700 mensen bijna lachwekkend.

Dus denk ik dat Wikimedia een zeer nuttig doel is. Ik ben trouwens niet de enige met deze overtuiging, want onze grote vriend MrMoneyMustache heeft ook wel eens 1000,- aan ze gegeven.

Ziezo, ik kan met een goed gevoel de kerstvakantie ingaan (en zonder gewetensbezwaren het geslijm om geld bovenaan wikipedia wegklikken ;-))

disclaimer: dit artikel is geschreven uit eigen initiatief, zonder inmenging van externe partijen, en zeker niet Wikimedia zelf

zie ook:
hoeveel aan goede doelen besteden?

En? Lukt mijn timen van de markt een beetje?

Zoals wellicht bekend beleg ik al een tijdje periodiek via mijn werk, en bovendien koop ik af en toe wat ETF-jes bij DeGiro. En dat laatste kan je niet bepaald periodiek noemen. Hoewel ik weet dat talloze studies hebben aangetoond dat "time to market beats timing the market", blijf ik onregelmatig kopen, afhankelijk van de stand van de beurs. De beurs staat in mijn ogen al jarenlang veel te hoog, en is het de moeite waard om even te wachten, want "what comes up, must come down". In het verleden heb ik al eens geschreven over dat beleggen op de piek is als zomergoed zaaien in de herfst: over de lange termijn zal de beurs blijven stijgen, maar waarom niet profiteren van een grote kans dat de beurs binnenkort zal dalen? En een jaar voor de corona pandemie heb ik een keer alles verkocht. Ik geef toe, dat was een beetje een toevalstreffer. De beurs stond in mijn ogen behoorlijk hoog, maar niemand kon een pandemie verwachten. Dit geeft dus geen garanties voor de toekomst.

En wat ben ik nu aan het doen? Ik leg behoorlijk vaak in, maar alleen als de beurs relatief laag staat. De markt is erg volatiel en ik verwacht veel schommelingen, of zelfs een crisis, dus zijn er genoeg momentjes om een dipje te kopen. Hieronder zie je de koers van VWRL, en de momenten waarop ik heb ingelegd:

Je ziet dat ik vooral koop

De afgelopen twee jaar heeft deze taktiek redelijk goed gewerkt. Hoewel de gemiddelde koers ongeveer 99,74 was, heb ik voor gemiddeld 95,45 kunnen kopen. Dat klinkt mooi, maar er zijn natuurlijk wel wat kanttekeningen te maken:

• Ik heb in 2021nauwelijks iets in kunnen leggen. Dit wil ook zeggen dat ik een jaar aan dividend ben misgelopen
• Deze taktiek werkt alleen in momenten dat de beurs volatiel is. In een normale beurs stijgt hij jaarlijks, waardoor je met markttimen alleen maar achter de feiten aanloopt.
• DeGiro heeft een beleid waarbij je geen transactiekosten betaald voor de eerste aankoop in een maand, en voor de volgende aankopen als ze minimaal 1000,- zijn. Bij veel van bovenstaande rode stipjes heb ik dus voor minimaal 1000,- moeten kopen. Deze taktiek lukt dus niet bij een kleine portemonnee.
• Het blijft gokken wanneer je bescheiden porties koopt en wanneer je je hele spaarrekening leegtrekt. In mijn geval heb ik nog steeds te defensief gekocht. Ik had nog best wat willen bijkopen, maar de moment is nog niet gekomen. En dan kom ik meteen op het laatste punt:
• Het is handig om een alternatieve investeringsmogelijkheid te hebben voor als de beurs te hoog voor je smaak is. En daarom heb ik deze week nogmaals 5000,- afgelost van mijn annuitaire hypotheek van 5.3%: 

Dus: kan ik het aanraden om de markt te timen? Nee, ik kan niks aanraden. Maar zolang ik nog kan aflossen op de hypotheek en er is nog geen echte economische crisis, ga ik nog even op dezelfde voet door.

Eigenlijk had ik nu nog een analyse moeten maken over mijn inleggedrag versus regelmatig inleggen en het extra effect van dividend, maar gelukkig heeft Geldnerd dat voor mij gedaan. Een aanrader om te lezen!

Recensie "VerpleegThuis - Teun Toebes"

Mijn aftakelende vader, waarover ik onlangs schreef, is ondertussen in een rolstoel en in een tehuis beland. Hoogtijd om me wat te verdiepen in de kwaliteit van leven in zulke tehuizen. Vandaar nu een recensie van het boek "verpleegThuis" van Teun Toebes.

Teun Toebes is een 21-jarige student verpleegkunde en zorgethiek, die het idee kreeg om een jaar als "bewoner" in een tehuis voor dementie te gaan wonen, om zo te ervaren hoe iemand met dementie behandeld wordt. Hoewel hij door al zijn vrienden voor gek wordt weggezet, zet hij zijn idee door.

Wat hij meemaakt in het tehuis is vaak pijnlijk herkenbaar. Bewoners in een dementiehuis zijn vaak tweederangs burgers, soms zelfs lager dan een gevangene: terwijl bezoekers en personeel naar nette wc's gaan, gaan de bewoners naar oversized wc's waar de geur van incontinentiemateriaal je tegemoet komt. Bewoners worden er vaak pjnlijk op attent gemaakt dat ze geen code hebben van de deur. Hun geld of andere zaken wordt hen vaak afgepakt, en ze hebben niks te zeggen over behandeltrajecten, zelfs of ze alcohol mogen. Door personeelstekort hebben verplegers slechts tijd voor de noodzakelijke dingen, maar helaas geen tijd om samen een bakje koffie te drinken om te bespreken hoe het echt met de bewoners gaat. Het hele leven worden mensen aangemoedigd om veel te bewegen, maar in veel tehuizen worden mensen in rolstoelen vastgebonden omdat er anders een minimaal risisco is dat ze een keertje vallen.

Deze aanklacht is niet mis. Is het echt zo erg? Door de bank genomen denk ik dat we onze verzorgingsstaat de laatste jaren flink hebben uitgekleed. Het personeel moet steeds harder rennen. Je moet uberhaubt al blij zijn als er ergens een plekje in een tehuis voor je is. Voor de rest denk ik dat het verhaal erg afhankelijk is van persoon tot persoon. Ik heb het gevoel dat wij zoveel mogelijk handelen in de geest van mijn vader: hij mag zoveel drinken als hij wil of geld besteden. Hij zit helaas in een rolstoel omdat het valrisico al is geschied: hij heeft onlangs zijn heup gebroken toen hij uitgleed in de badkamer. 

Daarnaast is het tehuis waar Teun terecht kwam niet perse representatief voor Nederland. Tegenwoordig zijn er stichtingen zoals dagelijk leven, die zo'n 70 huizen hebben verspreid door Nederland, waar de bewoners zoveel mogelijk in hun waarde worden gelaten en waar ze gewoon in en uit kunnen lopen. Het andere wonen gaat nog een stapje verder in het utopisch beeld van Teun, want daar woont de beheerder van het tehuis zelf ook in het tehuis. Wel in een iets groter huis dan de bewoners, maar ook deze stichting laat zien dat tehuizen niet noodzakelijk onmenselijk hoeven te zijn. Maar Hogewey in Weesp is de overtreffende trap: dit tehuis is gebouwd als een sfeervol dorpswijkje met winkels, terrasjes en theater. Alle obers en winkeliers zijn in werkelijkheid verplegers of vrijwilligers. Op deze manier genieten de bewoners veel vrijheid en kunnen ze toch de benodigde zorg krijgen zonder dat ze steeds worden geconfronteerd met hun beperkingen.

Kortom, op veel plaatsen wordt al veel gedaan om het leven met dementie draaglijk en waardig te maken, maar we hebben nog een lange weg te gaan. 

Maar heb ik iets aan het boek gehad? Voor mijn situatie heeft het een hoop inzichten opgeleverd. Het was goed dat ik geconfronteerd werd met het feit dat elk leven zo waardig mogelijk dient te zijn. Zo heb ik het naambordje op mijn vaders kamer (met een foto van hem in een rolstoel met daaronder "Mr [achternaam]") vervangen door een fotocollage van foto's toen hij nog midden in het leven stond, die duidelijk zijn hobbies en passies uitbeelden, en daaronder heb ik zijn voornaam gezet, waarmee hij het liefst aangesproken wil worden. En wat betreft het hebben van geld op zak: mijn vader is vaak verward dat hij zijn tasje met portemonnee kwijt is. Zijn vriendin heeft dat tasje namelijk onlangs aan mij gegeven. Ik heb het afgelopen week teruggegeven, met een beetje geld, een adresboekje dat hij tevens als notitieboekje kan gebruiken, en een fotoalbum van vanalles wat. Toen ik het aan hem gaf was hij als een kind zo blij! Misschien gaat hij het tasje inderdaad een keer kwijtraken, maar dat is nog altijd beter dan hem iets ontnemen.

In dat opzicht is het boek ruimschoots geslaagd: ik ben menswaardiger naar mensen met dementie gaan kijken, en ik ben me nog verder aan het verdiepen hoe behandeld wil worden mocht het mij overkomen.

Badkamermeubel pimpen

De laatste tijd heb ik het erg druk gehad met dingen regelen rond mijn dementerende vader. Nu hij onlangs naar een verzorgingstehuis is gegaan is de boel hier in iets rustiger vaarwater gekomen. Dus weer meer tijd om te bloggen zou je wellicht verwachten, maar ik heb een hoop achterstallige klusjes en ideeen liggen. Maar uiteraard kan ik het een met het ander combineren, dus bij deze weer een klusblog.

Mijn badkamermeubel bestaat uit een houten blad met daarin een custom kraantje en wasbak. Doordat er af en toe toch wat vocht tussen komt, heeft het hout de neiging om te rotten. Vier jaar geleden heb ik dit al een keer aangepakt, maar eigenlijk ben ik is mijn vriendin er nog steeds niet tevreden over: het hout blijft viezig aanvoelen. Bovendien is het wasbakje erg klein, komt de kraan tegen de achterwand als je hem helemaal opendoet, en de afvoer lekt af en toe. Bij voorkeur zou de hele badkamer verbouwd moeten worden, maar we zijn tot een creatieve, minimalistische oplossing gekomen: een nieuwe wasbak over het bestaande blad:

Op deze manier heeft de badkamer weer een stuk modernere uitstraling zonder ingrijpende verbouwing. Het was wel een gok of het allemaal zou lukken. Zo moest de uitsparing in het badkamermeubel een heel stuk groter worden, maar wilde ik het meubel niet loshalen, omdat ik bang was dat de spiegel zou breken. Het bovenblad ging gelukkig wel redelijk eenvoudig los, en zo kon ik gemakkelijk de uitsparing uitmeten:

Op basis van die metingen kon ik kijken hoeveel er van het kastje afmoest:

Ziezo, voor 150,- en een middagje klussen kan de badkamer er weer een tijdje tegenaan! Op naar het volgende puntje op mijn kluslijst...

De economie in Minecraft

Mijn zoontje van 12 zit op een interessante leeftijd: van de ene kant speelt en kijkt hij nog steeds veel Minecraft, en van de andere kant houdt hij zich steeds meer bezig met de dingen die op de echte wereld gebeuren. En zo kwam hij op de interessante vraag: "waarom is er geen inflatie in Minecraft"? En  gezien alle huidige problemen in de wereld en Nederland, heb ik wel behoefte aan een luchtig onderwerp.

Even voor de mensen die Minecraft niet kennen: Minecraft is een virtuele wereld waarin je alle vrijheid hebt om dingen te bouwen, graven en "craften", waarmee ze het transformeren van een grondstof naar iets anders bedoelen. Ook is het mogelijk om met meerdere spelers in dezelfde wereld te spelen, waardoor je ook grondstoffen aan elkaar kunt geven, of ze kunt verhandelen. Er is geen officieel betaalmiddel, dus worden meestal zeldzame mineralen als munteenheid gebruikt. 

Een Minecraftserver waar ze dit heel veel doen is Hermitcraft. Dit is een Minecraftserver waar een tiental Youtubers de meest uiteenlopende dingen bouwen. In hun wereld hebben ze ook een winkeldistrict, waar diverse spelers nuttige grondstoffen aanbieden tegen diamanten. Zo ontstaat er een economie van specialisatie: spelers die vooral veel diamanten proberen te mijnen om zo andere zeldzame dingen te kunnen kopen, en andere richten zich juist op het maken van speciale dingen, of bouwen geautomatiseerde fabrieken om speciale dingen te maken. 

Naarmate het spel vordert zie je dat er steeds meer diamanten in het spel komen. Alle spelers zijn immers vaak aan het mijnen, en komen dus diamanten tegen. Toch ontstaat er geen inflatie. Sterker nog, vaak worden producten alleen maar goedkoper. Hier komen we dus bij de vraag van mijn zoontje: waarom is er in de echte wereld inflatie, en niet in Minecraft? Eens kijken of we hier wat macro-economische theorieen tegenaan kunnen gooien:

• Er is vaak een overschot aan aanbod. Al die youtubers zijn spullen aan het mijnen, en willen graag winkeltjes maken om dingen te verkopen, want dat willen hun kijkers graag zien. Het gevolg is dat er behoorlijke concurrentie is, met een prijzenoorlog en een race naar de bodem als gevolg.
• Naarmate het spel vordert bouwen steeds meer spelers machines die dingen volautomatisch kunnen produceren, waardoor de prijs dus flink zakt. Dit kan je het beste vergelijken met het steeds goedkoper worden van elektronisch apparatuur: terwijl veel goederen in een generatie tijd 2-10 keer zo duur zijn geworden, zijn computers juist 2-10 keer zo goedkoop geworden.  

De volgende vraag van mijn zoontje was veel interessanter: "waarom ontstaat er nooit een crisis in Hermitcraft, en wel in de echte wereld?"

Dat is een hele mooie. Waarom kan onze economie met al die knappe koppen geen recessie voorkomen, en lukt dat een groepje youtubers in hun eigen wereldje wel? Afgezien van het feit dat onze economie oneindig meer ingewikkeld is, zijn er natuurlijk wel een paar meer oorzaken voor aan te wijzen:

• Opnieuw geldt de regel van het overschot: er is nauwelijks schaarste in Hermitcraft. De Minecraftwereld is praktisch oneindig groot, dus bevat het ook praktisch oneindig grondstoffen. Er is dus geen reden om van een bepaald product alles snel op te kopen in de hoop dat het later meer waard wordt.  Het gebeurt heel af en toe als iemand iets te goedkoop op de markt zet, maar dat zijn uitzonderingen. Door het gebrek aan schaarste onststaan er geen bubbels zoals in onze economie, zoals de huizenbubbel, cryptobubbel, beursbubbel.
• De spelers zijn over het algemeen minder hebberig dan in de echte economie. Er wordt niet boven iemands stand geleefd waarmee de halve economie gevoed moet worden, om er na een tijdje achter te komen dat er niet genoeg diamanten zijn en dat de hele keten instort. Spelers kopen gewoon wat ze nodig hebben.   
• Er bestaan geen negatieve diamanten. Met andere woorden: het is niet mogelijk om schulden te hebben. Op deze manier is het ook niet mogelijk om schulden niet te kunnen afbetalen, waardoor een hypotheekcrisis als die van 2008 nooit kan optreden.
• De spelers van Hermitcraft zijn allemaal redelijk zelf voorzienend. In principe kunnen ze alles wat ze willen zelf maken, maar kiezen voor het voordeel van ruilen met elkaar. Maar als iemand geen diamanten heeft is er geen probleem, hij kan zich prima in zijn behoeften voorzien.

Daarna gingen we eens bekijken hoe je in Minecraft een vergelijkbare economie kan opzetten als in de echte wereld. Zouden dan dezelfde problemen ontstaan? 

Eens kijken, wat hebben we daar voor nodig? Als eerste hebben we schaarste en specialisatie nodig. Elke speler krijgt een beperkt gebied toegewezen waar hij of zij mag mijnen. Heeft jouw gebied geen ijzer of koper? Dan ben je dus verplicht om de markt op te gaan. Vervolgens gaan de spelers die wel koper of ijzer hebben een natuurlijke schaarste creeren, want zij willen er veel geld voor ontvangen omdat ze zelf bijvoorbeeld geen hout hebben. En dan heb je nog een speler die de bank speelt. Hij of zij is de enige die diamanten kan maken uit lucht (je zou ook kunnen besluiten dat ze diamanten moeten mijnen, maar dan lijkt het teveel op werken, en lijkt het dus niet op het werk dat banken doen), en met deze diamanten kunnen ze alles kopen wat ze willen en zich verrijken. Ze worden rijk zonder iets te doen, omdat ze immers de grote verantwoordelijke taak hebben om ervoor te zorgen dat de economie stabiel blijft. En dankzij het royaal uitdelen van diamanten rolt de economie als een tierelier, totdat blijkt dat iedereen naast zijn schoenen heeft gelopen, bepaalde grondstoffen zijn verspild aan nutteloze projecten en dat de boel instort....

Misschien toch niet zo'n goed idee. Zou het dan mogelijk zijn om wat te leren van Hermitcraft? Aan de aanbodkant kunnen we weinig doen. Onder wereld is minder oneindig dan die van Minecraft, en we hebben een factor miljard meer mensen. We kunnen crisissen alleen voorkomen door niet boven onze stand te leven. 
Daarnaast zie je dat we in onze economie veel te ver van de basis zijn komen te staan. Mensen kopen produkten die ze niet nodig hebben en vaak niet kunnen betalen, zonder er bij na te denken wat het gevolg heeft voor het milieu in een lage loon land of voor hun vermogen in de toekomst. Als consumenten meer zouden proberen om hun spullen zelf te maken, dan denken ze beter na wat ze nodig hebben, en zijn ze zuiniger op hun spullen. En mochten ze zonder werk komen te zitten, dan kunnen ze meer dan alleen hun handje ophouden. 

Tot ver de utopie, nu weer terug naar de werkelijkheid...

Zorg om aftakelende ouder

De laatste tijd ben ik heel veel met geld en met tijd bezig, maar niet op de manier waarop ik hoopte: mijn vader heeft Alheimer, en aangezien hij alleenstaand is en mijn broer in het buitenland vertoeft is hij voor een groot deel op mij aangewezen. Het is allemaal heel treurig, maar uiteindelijk ben ik er heel zakelijk in: de vader die ik kende bestaat al nauwelijks meer, en nu moeten er gewoon dingen worden geregeld die in de eerste plaats goed zijn voor hem, en in de tweede plaats voor ons. Om een verzorgingstehuis te regelen betekent het voor mij een snelcursus CIZ/WLZ/WMO/WZD/CAK/SVB en alle andere afkortingen die je om te oren vliegen. Pas als het leven niet helemaal voor de wind gaat merk je pas wat voor een bureaucratische puinhoop onze regering er van gemaakt heeft...

Aangezien dit een financieel blog is, ga ik niet te veel in details op persoonlijke dingen, maar wil ik vooral de financiele kant delen.

Wat heeft hij geregeld?

In tegenstelling tot Geldnerd heeft mijn vader niet voor zijn eigen levenseinde gekozen. Al enkele jaren heb ik hem er op gewezen dat de houdbaarheid van zijn geest waarschijnlijk korter is dan die van zijn lichaam, en dat hij zich wellicht moet afvragen of zijn lichaam zonder zijn geest nog door wil leven. Hij vertelde dat hij er niet over wilde nadenken. Hij heeft nog lang in een ontkenningsfase gezeten, en misschien komt hij nooit meer uit die ontkenninsfase.

Mijn vader heeft dus geen wilsbeschikking of iets dergelijks gemaakt, maar gelukkig wel wat dingen wettelijk vastgelegd. Zo krijgen alle kleinkinderen een legaat van 20.000 belastingvrij, zodat je al gauw enkele duizenden euro's belasting kan besparen. Ook zijn partners uitgesloten uit de erfenis. De erfenis komt dus niet in de gemeenschap van goederen, al is dat voor mijn broer niet, en voor mij niet meer van toepassing. Het enige wat mijn vader nog niet had geregeld is een levenstestament of volmacht. Met zulk document kan je mensen bewindvoerder maken als je zelf niet meer wilsbekwaam bent. Het vorig jaar heb ik er op aangedrongen dat hij zulk document ging opstellen, en achteraf ben ik daar onnoemelijk blij mee. De problemen zonder dit document waren niet te overzien: zodra hij niet meer wilsbekwaam is zou niemand over zijn vermogen kunnen beschikken. In het ernstigste geval zou zijn huis jaren leeg staan terwijl hij in een verzorgingstehuis zit, omdat wij geen recht hebben om het te verkopen.

Wat hebben wij geregeld?

Hoewel mijn vader nooit een grootverdiener is geweest, heeft hij altijd goed gespaard: zijn huis is praktisch afgelost, waardoor hij genoeg overhoudt van zijn AOW en klein pensioentje. Dit maakt de situatie aanzienlijk draaglijker. Toen hij naar een bepaalde dagbesteding wilde, maar we het niet van de WMO/WLZ vergoed kregen, hebben we het gewoon van mijn vader's rekening betaald. Het gaat immers om zijn welzijn, het zou een beetje raar zijn als we hem welzijn ontnemen die hij prima kan betalen. Je zou het natuurlijk ook kunnen zien als stukken erfenis die aan je neus voorbijgaan, maar zou je dat ook zeggen als je ouders een dure vakantie of auto kopen?
Een ander ding is dat ik veel met mijn vader bezig ben, en mijn broer niet: vaak halen en brengen (hij woont op 40 kilometer afstand), hem op sleeptouw nemen naar ziekenhuizen of verjaardagen. Taxi's of automaatje werkt vaak niet zo goed bij Alzheimer patienten, omdat ze een vertrouwde omgeving nodig hebben. Om het een en het ander eerlijk te houden, houd ik nu een excelbestand bij met alle kilometers en kosten die ik maak. We houden hier ruime bedragen aan, want m'n broer wil niet dat ik er bij moet toeleggen. Om de balans recht te krijgen koop ik steeds vaker dingen van mijn vader's rekening. Er zal een moment komen dat hij naar een verzorgingstehuis kan en dat we zijn huis gaan verkopen. Op dat moment moet er veel meer geld "afgeroomd" worden, dus daarom zijn we er maar alvast mee begonnen. Binnenkort zullen mijn "passieve inkomsten" wellicht gaan stijgen...
Ten slotte ben ik nog met mijn baas in overleg of mijn zorgtaken onder mantelzorg vallen. Op deze manier zou ik deel van deze taken onder werktijd kunnen doen.

De geleerde lessen

De belangrijkste document bij Alzheimer is een notariele volmacht: zorg ervoor dat je namens je ouders mag tekenen voor dingen als bankzaken. Dit maakt het leven niet alleen oneindig handiger, in sommige gevallen voorkomt het situaties als het niet kunnen verkopen van je ouder's huis.

Daarnaast is het goed om emotie en zaken goed uit elkaar te blijven houden. Van de ene kant is er een rouwproces, van de andere kant moeten er gewoon dingen geregeld worden waarbij een rouwproces in de weg kan zitten. Bedenk gewoon wat in ieders belang is op korte en lange termijn.

Maar misschien de allerbelangrijkste les heeft Geldnerd al gegeven: denk over je levenseinde na. Zoals mijn vader nu is zou ik niet meer willen leven. Alhoewel: hij is juist heel erg gefrustreerd omdat dingen niet meer zijn zoals vroeger, en dat dit nooit meer terugkomt. Als hij meer had nagedacht en meer had vastgelegd over zijn levenseinde, dan had hij de situatie misschien beter kunnen accepteren en had hij nog een tijdje gelukkig kunnen zijn.

Geen boer geen voer? En geen boer geen bier?

Hoewel de boeren hun demonstraties hebben veranderd van wegen en distributiecentra blokkeren in vlaggen verkeerd om ophangen, is de impasse geen millimeter opgelost: de regering heeft een stikstof probleem op te lossen, en de boeren liggen dwars. Dus hoogtijd voor weer een stukje harde cijfers. Een tijdje terug heb ik al gekeken naar waarom Nederland een groter probleem heeft dan omringende landen, nu is het tijd om de beroemde boerenkreet aan een analyse te onderwerpen:

Geen boer geen voer?

Zoals ik een tijdje terug vermeldde is ruim de helft van Nederland landbouwgebied, zowel akkerland als weideland. Omdat het stikstofprobleem niet over akkerbouw maar over veeteelt gaat, is het belangrijk om deze twee uit elkaar te houden. Dus is het handig om te kijken wat er zoal in Nederland verbouwd wordt. Met behulp van het CBS kom je uit op de volgende getallen:

We wisten al dat een gigantische taartpunt van Nederland begraasd wordt door vooral koeien, maar wat mij vooral in deze grafiek opvalt: de gigantische hoeveelheid mais. We verbouwen in Nederland meer mais dan alle soorten granen tezamen of alle soorten aardappelen. Een slordige 200.000 hectare met verdroogde lange stengels verstoren vanaf augustus het uitzicht op het boerenland. De mais voor mensenlijke consumptie is hierbij verwaarloosbaar: hier gaat het zuiver om inkuilvoer. Hoe zit het dan met al die verhalen van LTO dat Nederland de meest waardevolle landbouwgrond heeft van de hele wereld? Waarom verspillen we 40% van die kostbare grond door het verbouwen van veevoer?

Het FD liet het afgelopen week ook al zien: Nederlandse boeren richten zich meer op veeteelt dan op groenvoer:

Bron: FD

Waarom verbouwen ze niet genoeg graan? Is Nederland niet geschikt voor graan? Dat is een interessante kwestie. De NOS dook er een tijdje terug al in: graan levert simpelweg minder op. Graan wordt in Nederland vooral gebruikt voor vruchtwisseling: akkers moeten af en toe een ander gewas voortbrengen om bodemziektes te voorkomen. Zelfs met het stijgen van de graanprijzen voor de problemen in Oost-Europa loont het nauwelijks.

Mais levert simpelweg veel meer op: mais kan direct in de buurt door intensieve veehouderijen worden opgesnoept. En er is nog een heel groot ander voordeel: mais kan heel veel mest verdragen. Dus mais is om twee redenen een perfect gewas in de buurt van veeteelt. 

Maar het kan nog erger dan mais

Ondanks al die weides en maisplakken hebben we nog steeds niet genoeg om al die snuiten en snavels te voeden. Nederland importeert jaarlijks een slordige 4.200.000 ton soja vanuit onder andere Brazilie en de Verenigde Staten. Hiervan wordt grofweg een kwart weer geexporteerd, en van wat over is wordt van 20% soja producten gemaakt. De rest is vooral sojaschroot en wordt al veevoer gebruikt. Onze dieren eten dus een slordige 2.500.000 ton aan sojaschroot. 

Hier moet een uitdrukkelijke kanttekening bij gemaakt worden: sojaschroot is geen afval dat geen ander doel dient. Sojaschroot kan prima gebruikt worden als eiwitrijk meel, maar op dit moment is het voeren aan vee blijkbaar het meest economisch.

Uitgaande van een opbrengst van 4.5ton per hectare eet onze veestapel dus ongeveer een equivalent van 550.000 hectare. In Brazilie is dus een gebied zo groot als Gelderland platgebrand voor het voeren van ons vee.

Geen boer geen bier?

Deze kreet is de overtreffende trap van een sentimentele leuze. Dus laten we de sentiment gauw achterwege en met getallen komen: volgens het CBS is er ongeveer 30000 hectare aan gerst in Nederland, die ongeveer 200.000ton aan gerst oplevert. Uitgaande van 0.25kg per liter bier, kan je hier van dus pakweg 8Mhl (miljoen hectoliter, sorry voor de rare eenheid) brouwen. Als we dan kijken naar de bier productie en consumptie in Nederland, dan kom je ongeveer op dit plaatje uit:

Zoals je kan zien is Nederland een bierbrouwersland: ruim de helft van wat er gebrouwen wordt (22Mhl), wordt geexporteerd (13Mhl). Maar ons eigen gerst kan slechts 8Mhl bier genereren, niet eens genoeg voor onze eigen consumptie.

Conclusie:
Geen boer geen voer is een fabeltje, een spreukje om een vieze industrie recht te praten. Als boeren echt om onze voedselvoorziening gaven, dan zouden ze geen gras of mais verbouwen, maar graan. 

Zie ook:
stikstof: alleen een probleem in Nederland?

Stikstof: alleen een probleem in Nederland?

De emoties lopen hoog op in Den Haag. Voor de progressieve partijen is het 2 voor twaalf voor onze natuur, en moeten we als de wiedeweerga onze veestapel inkrimpen, maar voor de conservatieve partijen is stikstof allemaal onzin, hebben we teveel natuur en mogen we boeren hun broodwining niet afpakken. Het is een zeer beladen discussie, en als je iets teveel durft te zeggen dan hebben je zo een rijtje trekkers met boze boeren op de stoep. Als inwoner van een veeteeltdorp wil ik kijken hoe ik me objectief in de discussie kan mengen.

De stikstofdiscussie gaat vooral over hoeveel stikstof er wordt uitgestoten, en hoe dat een effect op de natuur kan hebben. Dit is een zeer ingewikkeld onderwerp, waar ik me niet aan ga wagen. In plaats daarvan ga ik me richten op getallen waar weinig discussie over mogelijk is, zoals getallen van het CBS. In de statistieken ga ik vaak veeteelt loskoppelen van de akkerbouw en tuinbouw, omdat de eerste categorie de voornaamste veroorzaker is van het stikstofprobleem. Ik snap best dat alle boeren solidair zijn met de veetelers, maar laten we wel wezen: als er geen veeteelt was in Nederland, hadden we deze discussie nu niet.

De komende weken wil ik de volgende stellingen behandelen:

1. "Het is allemaal de schuld van Den Haag, in het buitenland mag er veel meer"
2. "#noFarmersNoFood, en nog beter: #noFarmersNoBeer"
3. "Het is zonde om een hele economische tak de nek om te draaien"

Dus eerst: waarom is er in Nederland een regeldruk, en in andere landen veel minder?

Om te beginnen is er wel degelijk beleid om de veestapel in onze buurlanden terug te brengen. Maar de vraag is vooral: hoeveel dieren zijn er?

Het valt nog niet mee om hier goede cijfers van te vinden. Het CBS geeft een aardig overzicht voor Nederland. Voor landen als Denemarken, Belgie en Duitsland was het een stuk moeilijker. Zo heb ik de veestapel van Belgie kunnen afleiden door procentuele veranderingen van Statbel van 2019 terug te rekenen naar absolute getallen. De Duitse getallen komen vooral van germanlivestock.de, en de Deense getallen komen van oa https://ahdb.org.uk. Soms heb ik het aantal geslachte dieren moeten terugrekenen naar aantal dieren. Hierbij heb ik de aanname gemaakt dat een koe 2 jaar, een varken een half jaar en een kip 6 weken wordt. De getallen zullen dus niet exact zijn, maar geven wel een indruk van de orde van grootte:

Als ik dat in een tabel uitzet, dan krijg je dit:

Om de boel eerlijker met elkaar te kunnen vergelijken kan je delen door het landoppervlak, zodat je het aantal wezens per vierkante kilometer krijgt:

Je ziet dat Nederland de meeste mensen heeft van deze 4 landen, maar het verbleekt bij het aantal dieren dat we hier hebben: ongeveer 5 keer zoveel kippen, bijna net zo veel varkens en ongeveer een kwart zoveel koeien. Denemarken wordt vaak genoemd als het land met de meeste dieren, maar dat is per hoofd van de bevolking: met een bevolking van eenderde van die van Nederland hebben ze meer dan twee keer zoveel varkens als mensen, maar in absolute getallen hebben er maar een fractie meer dan Nederland. Daarnaast heeft Belgie relatief veel vleeskalveren. Maar dat zijn de enigemaatstaven waarmee deze landen kunnen concurreren. Op praktisch alle fronten verbleken de statistieken van onze buurlanden ten opzichte van de onze.

En om de uitspraak "het stikstofprobleem komt vooral door immigranten" te pareren: inderdaad, Nederland is vol qua mensen, maar qua dieren is het nog veel, veel voller.

Dit ziet je ook terug in de verdeling van landgebruik:

bron: eurostat

Van bovengenoemde landen is Nederland koploper op gebied van grasland: 34% is weide, terwijl Belgie niet verder komt dan 28% en Duitsland en Denemarken rond de 20%. Van deze landen is Denemarken koploper op het gebied van landbouwgebruik, maar heeft wegens de kleine bevolking nog steeds genoeg ruimte voor 22% van hun grond aan natuur, terwijl dat in Nederland 17% is. Maar over het algemeen wijkt het landbouwgebied van Nederland niet veel af van die van onze buurlanden. Dus gezien onze de gigantische veestapel in Nederland is Nederland superefficient in het kweken van veevoer, of er wordt heel veel geimporteerd. Ik denk dat het voornamelijk het laatste is...

Ten slotte is er nog een stelling die vaak terugkomt rond het landgebruik van Nederland:

"De natuur is Nederland is teveel verspreid. We moeten minder natuur hebben"

Laten we daarom eens gaan kijken naar de Natura2000 gebieden van deze landen:

zie bron, bron, bron, en bron

Je ziet dat Nederland het hoogste percentage Natura2000 oppervlak heeft, maar het zit in dezelfde orde van grootte. Hierbij moet wel gezegd worden dat het Waddengebied lekker meetikt in de berekening: dit water kunnen we immers niet voor iets anders gebruiken. Als je kijkt naar het aantal gebieden, dan is iets verrassends te zien: het grootste land, met uitgestrekte berggebieden en wouden, heeft verreweg de meeste gebiedjes, waardoor het gemiddelde formaat veel kleiner is dan de andere landen. Belgie weet de gebieden het beste aan elkaar te rijgen, waarschijnlijk vooral in de Ardennen.

Conclusie:

Qua landgebruik zijn we nog steeds redelijk natuurlijk, vooral dankzij de vele binnenwateren. Maar de gebieden zijn niet meer versnipperd van bij andere landen. De veestapels van omliggende landen verbleken bij die van ons. Hoewel ons land ook dichter bevolkt is, is het verschil bij vee veel groter. 

We zijn een gemiddeld landje, maar met absurd veel vee.

Eindelijk kan ik rentenieren op mijn spaarhypotheek!

Na 9 jaar is eindelijk een mega mijlpaal bereikt: vanaf nu levert mijn spaarhypotheek me meer op dan hij kost! De netto rente is kleiner dan de bruto rente waarmee de spaarpot maandelijks groter wordt.

Zo bereken je zelf je actuele rente van je spaarhypotheek. Bij mij geeft hij nu dus aan dat mijn actuele rente -0.08% is, en dat ik in de resterende 8 jaar van de looptijd ongeveer 5700,- winst ga maken!

Hieronder zie je het verloop van mijn spaarhypotheek. De bruto rente is 5.3%, maar dankzij hypotheekrente aftrek is de netto rente dus een stuk lager:

In de grafiek kan je goed zien dat ik in 2014 tot 2017 enkele keren heb bijgestort, want het groen vlak wordt in sprongetjes groter. In 2018 is de ORV die hieraan gekoppeld zit flink omlaag gegaan. Maar eerlijkheidshalve dient gezegd te worden dat de grootste verandering mijn scheiding was: hierdoor had ik nog maar recht op de helft van de spaarhypotheek, maar ik mocht wel de hele spaarpot laten staan. Hierdoor had ik ineens relatief veel afgelost. Bovendien heb ik destijds de ORV helemaal opgezegd en de hypotheek ingekort tot 20 jaar. 
En daarna was het "achteroverleunen en de boel door laten pruttelen". Tot het moment dat de spaarhypotheek voor mij ging werken. De maandelijkse winst wordt steeds groter, en die wordt gedeeld door de restwaarde (het rode gebied) dat langzaam naar nul gaat. De actuele rente gaat dus asymptotisch naar min oneindig!

Ik ben dit blog oorspronkelijk begonnen met als titel "Rentenieren op je Hypotheek", omdat ik wilde aantonen dat bijstorten op je spaarhypotheek veel rendabeler is; aflossen op de aflossingsvrije hypotheek kan later wel. 9 Jaar geleden was blogland nog heel anders dan nu. Het bestond vooral uit veel mensen die "Hypotheekvrij" van Gerhard Hormann hadden gelezen, en dus allemaal overtuigd waren dat je je aflossingsvrije hypotheek moest aflossen, want dat zou je "aflossingsblij" maken. Je moest vooral niet in de buurt komen van je spaarhypotheek, want die was ingewikkeld, en een "tekenbeet": je kwam er niet zomaar van af. Achteraf is Gerhard zelf ook teruggekomen van zijn statement en heeft toegegeven dat hij beter had kunnen bijstorten op zijn spaarhypotheek. 

Bijstorten vereist wel wat rekenwerk: met behulp van wat tooltjes kan je het effect van bijstorten berekenen, en ook kijken of je de bandbreedte niet overtreedt. Maar als je het goed doet, gaat je aflossing een stuk sneller!

Zijn er al meer mensen die dit punt hebben bereikt? Mocht je het niet weten: check het zelf op actuele rente van je spaarhypotheek

Nederland is doorgeslagen banenkampioen

Terwijl financieel bewuste mensen zo snel mogelijk proberen te stoppen of op zijn minst minder willen gaan werken, zitten we in Nederland in de bijzondere situatie: er is een gierend tekort aan arbeidskrachten. En niet in een paar sectoren, maar ongeveer alle sectoren zitten te springen om vers personeel. Over de hele linie zijn er ongeveer 30% meer vacatures dan werkelozen. Wat is hier aan de hand?

Als eerste zijn er enkele oorzaken waar we niet veel grip op hebben:

Vergrijzing: Babyboomers van 1946 die nog leven hebben ondertussen de gezegende leeftijd van 76 bereikt. Rond deze leeftijd zit een grote groep die nu niet meer aan de arbeidsmarkt meedoet, maar wel veel behoefte heeft aan zorg en andere service. Dit effect is, of gaat vroeg of laat in alle welvarende landen optreden.
Covid heeft er voor gezorgd dat er veel onbalansen zijn ontstaan. Veel mensen zijn geswitched van horecabanen naar elders, sommige sectoren hebben nog steeds veel ziekteverzuim, of mensen moeten hun vakantie inhalen die ze niet hebben kunnen opnemen.
Groeiende welvaart: In onze welvaartsmaatschappij verwachten we veel service, van obers tot zorgconsulenten. We beginnen langzaamaan op het punt te komen dat we zo welvarend zijn dat we meer service verwachten dan we daadwerkelijk door onze bevolking kunnen leveren. 
Verwend: en met de velwaart gaat nog een ander effect gepaard: steeds minder mensen hebben zin om zwaar werk te doen. In de kas waar ik als puber werkte werken nu alleen nog maar Polen. Veel jongeren hebben of geen tijd om te werken, of hebben het geld niet nodig, doordat ze een ander bestedingspatroon hebben of dat ze genoeg van hun ouders krijgen. Wat betreft deze jongeren wil ik geen oordeel vellen: iedereen moet zelf besluiten of ze meer geld nodig hebben of niet.
Achterblijvende automatisering: Klein Orkest zong het al in 1988:

Kijk he, je hoort vaak zeggen waar moet dat heen
Straks doen computers al het werk alleen
Maar mensen het gaat toch prima zo
Gratis vrije tijd cadeau en dat is voor Koos geen probleem

(Koos Werkeloos - Klein Orkest (1988))

Op veel fronten heeft er een flinke automatiseringsslag plaatsgevonden, vooral in fabricage en in administratie. We praten al minstens een decennia over het feit dat de zelfrijdende vrachtauto binnen tien jaar op de Nederlandse wegen is, maar is zie ze nog steeds niet. Ook wil de volgende automatiseringsslag in de landbouw niet echt lukken. Zo is afgelopen week de startup Cerescon, die een aspergesteekmachine ontwikkelde, failliet gegaan. 

Vervolgens zijn er ook oorzaken waar de politiek wel iets aan had kunnen doen:

Promoten van bepaalde opleidingen: Met het verdwijnen van de MAVO is er en opleiding-tweedeling ontstaan: we wilden zoveel mogelijk mensen hoog opleiden, het VMBO wordt als afvoerputje beschouwd van mensen die "niks kunnen". Op deze manier zijn handige jongeren gepushed om een hogere opleiding te doen die ze niks interesseert. Pas nu dringt het langzaam door hoeveel vakmensen we nodig hebben op het gebied van techniek en zorg. Tegenlicht had hier een mooie aflevering over. In Belgie doen ze dit veel beter. Daar wordt handwerk nog steeds als en ambacht gezien, met als gevolg dat er vanuit Zuid-Nederland bussenladingen vol met middelbare scholieren in Belgie naar school gaan. De leerlingen worden vaak al voor het afronden van de opleiding geronseld voor een baan.

Werken loont niet: Hoewel dit mantra vaak wordt geroepen door politici, is het in veel gevallen in Nederland niet waar. Met een bruto inkomen van 25.000 heb je een marginaal inkomen van 60%, dus veel hoger dan van een topinkomen. In het verleden waren er zelf situaties waardoor je met kinderopvangtoeslag zelfs boven de 100% uitkwam. Door meer te werken hield je onder de streep minder over!
Ook in andere situaties levert werken vaak minder op. Voor veel mensen in de bijstand loont werken niet, omdat 100% van het loon ingehouden wordt. In de bijstand mag je wat vermogen opbouwen (hoewel niet veel bijstandsgerechtigden het kunnen), maar als je een baan vind en daarna toch weer in de bijstand beland, moet je eerst je vermogen opeten. En arbeidsongeschikten die een baantje uitproberen riskeren een herkeuring. Het is gemakkelijk te concluderen dat uitkeringstrekkers lui zijn, maar het zou een hoop helpen als de regels eenvoudiger waren en werken beloond zou worden, en niet bestraft.

Banenkampioen VVD: achja, de VVD. Bij elke doorrekening van het CPB stond VVD op te scheppen dat ze de banenkampioen van Nederland waren. En wat voor banen. Door de WMO en het verplichte energielabel van huizen is er een legertje WMO consulenten en energieadviseurs ontstaan. Nutteloos? Neejoh, een prachtbaan in ons gave landje! En de lijst gaat door: er is geen drang om de belastingregels versoepelen, want dat zou de belastingadviseurs zonder werk zetten, en de brievenbusfirma's op de zuidas houden een tienduizendtal advocaten aan het werk. VVD is de bullshit-banenkampioen. Ook worden er banen gekweekt waar niemand op zit te wachten. Noord Brabant wort volgezet met distributiedozen, kassen en varkensstallen, maar geen enkele Nederlander wil dat zware werk voor een hongerloontje doen, dus worden er busladingen Polen ingevlogen.
Dit doet me een beetje denken aan de wet van Goodhart: "Zodra een indicator een doel wordt, is het geen goede indicator meer". Met andere woorden. De hoeveelheid banen is vaak een indicatie voor een welvarend land. Maar door het bruutweg kweken van banen gaat de welvaart niet perse omhoog.

bron: https://sketchplanations.com/goodharts-law

Wat moeten we hier uit concluderen? De utopieen die veel mensen die dit soort blogs belezen zijn verder weg dan ooit. We willen toch graag met z'n allen minder werken, niet meer? We willen toch een land dat is geoptimaliseerd voor geluk en kansen, niet voor zoveel mogelijk bullshit jobs? Vooral de basisinkomen staat duidelijk niet op de agenda. Voor basisinkomen moeten alle slechtbetalende en saaie banen weggeautomatiseerd zijn. Wie gaat er immers in een distributiedoos werken als je al een basisinkomen hebt?

Hoe denk je dat we onze arbeidsprobleem het meest duurzaam kunnen oplossen?

Het grote onrecht dat de Nederlanders is aangedaan (not)

Een paar duizend kilometer naar het westen zijn ze de rechten over ieders baarmoeder aan het afpakken, en een paar kilometer ten oosten kunnen ze het niet eens worden over wie de nieuwe nazi's zijn. Maar al deze problemen vallen in het niet bij het onrecht dat Nederland is aangedaan. De Nederlandse staat heeft namelijk iets gedaan dat in strijd is met de Europese Rechten van de Mens. Gaat het hier over de 1100 kinderen die uit huis zijn geplaatst door de toeslage affaire? Of om het feit dat 26000 huizen onveilig zijn verklaard door aardbevingen? 

Nee, het gaat hier om het feit dat sommige mensen ongeveer 1.7% belasting over hun vermogen moesten betalen. Mens-ont-er-end inderdaad.

Niet dus. Vijf jaar geleden heb ik al een keer uitgebreid uitgelegd waarom ik belasting op vermogen een veel beter idee vind dan belasting op arbeid, dus dat ga ik hier niet nog een doen. Heel kort samengevat: er is veel meer vermogensongelijkheid dan inkomensongelijkheid in Nederland, en met een gebrek aan belasting op verhuur en dividend gaan we langzaam naar een staat waarin een bovenlaag slapend rijk wordt en waar de arbeider alle belasting betaalt. Voor commentaar van Arjen Lubach, zie hier.

Hoezo mag je geen belasting op vermogen heffen? Nederland doet het in ieder geval al sinds 1964, samen met andere landsen in Europa.

Maar, zal je zeggen, dit gaat niet over het een vermogensbelasting, maar over het rendement over je vermogen, terwijl je misschien helemaal geen rendement hebt gehad. Nou, als we dan toch bezig zijn: de pot pindakaas die je voor E2,39,- bij de Appie koopt, daar betaalt de Appie slechts E1,89 voor (geen idee, ik zeg maar wat). Het blijft precies dezelfde pindakaas. Waarom moet ik dan belasting "toegevoegde waarde" betalen? En wat dacht je van de eigenwoningforfait, oftewel "het voordeel uit je eigen woning", zoals de wet het zo mooi noemt? Is dit niet in strijd met de rechten van de mens toen je die toko in 2010 aan de straatstenen niet verkocht kreeg? Waarom betaal ik wegenbelasting op een auto die nauwelijks de weg op komt? Of waarom betaal ik net zoveel toeristenbelasting als ik met een tentje of met een camper kom?

Zo kunnen we wel een tijdje doorgaan. Ik weet dat we een beetje in een Victoriaans tijdperk leven: we zijn nog nooit zo welvarend geweest, dus beginnen we met z'n allen over-emotioneel te doen over letterlijk alles. Ik snap best wel dat van die Johan-Derksen-figuren moe worden van de zoveelste woke discussie, maar voor mij is deze belastingdiscussie werkelijk het toppunt.

Wat zou volgens jou een eerlijke vermogensbelasting er uit zien?

Zie ook:
is vermogensrendementsheffing eerlijk?

Saving rate van 2021 (en een stukje 2022)

Al enkele jaren post ik gemiddeld twee keer per jaar mijn saving rate en nog meer van die cijfers. Dit jaar was het er nog niet van gekomen doordat ik flink in de buidel aan het tasten voor een keuken. Er zijn helaas serieus wat deuken in mijn stijgende grafieken gemaakt. De andere reden is dat de getalletjes me steeds minder interesseren. 9 jaar geleden (wow, zolang geleden al!) vond ik mijn baan nog niet zo interessant en verdween het grootste gedeelte van mijn salaris in een niet al te gelukkig huwelijk. Het maken van een financieel overzicht gaf me houvast en hoop om langzaam uit een dal te kunnen klimmen. Ondertussen ziet het er allemaal een stuk florisanter uit en ben ik eigenlijk veel meer bezig met gelukkig leven dan met naar getalletjes staren. Maargoed, toch maar een overzicht dan maar!

Saving rate

Terwijl ik lekker op weg was om structureel door de magische grens van 50% te gaan, heeft de keuken eind 2021 flink roet in het eten gegooid (gelukkig heb ik de oude schoorsteenpijp boven het aanrecht nu goed dichtgepurd ;-) ). Drie maanden achter elkaar ging er meer geld uit dan in. Maar is dit erg? Ik denk dat het erger was geweest als ik niet had geinvesteerd in leefcomfort. Het is moeilijk om het in waardevermeerdering van het huis uit te drukken, maar de keuken is zijn geld dubbel en dwars waard. Voorlopig ben ik wel klaar met verbouwen, en 2022 laat al weer mooie pieken zien, dus wie weet wordt 2022 wel een record saving rate!

Eigen vermogen:

Aan de eigen vermogen grafiek kan je nauwelijk zien dat er verbouwd is. De daling van eind 2022 valt in het niet bij de waardevermeerdering van het huis. Ondertussen is mijn toko en spaarrekening dus 250% van mijn jaarlijkse uitgaven. Ik zit nu dus op 10% van de magische 25x jaarlijkse uitgaven, een waarde die vaak wordt gebruikt als safe withdrawal rate. Ben ik hiermee dus op 10% van de reis? Ik denk het niet: de grafiek is behoorlijk exponentieel, dus ik verwacht dat de resterende 90% aanzienlijk sneller gaat. Ook is het wel interessant om te kijken waar het vermogen nu in zit:

Voornamelijk in overwaarde dus. Ik heb het afgelopen jaar nauwelijks aandelen gekocht, eigenlijk alleen via het aandelenprogramma van mijn werk, voor de rest koop ik af en toe in een dipje, en wacht ik nog steeds op de grote klapper...

Passief inkomen:

Ten slotte nog het passieve inkomen, oftewel: hoeveel van mijn inkomen komt aanwaaien? En daar begint iets vervelends op te treden wat ik al jaren had kunnen zien aankomen: de grafiek knalt alle kanten uit. Ik beschouw koerswinsten of verliezen als passief inkomen, en naarmate mijn aandelenportefeuille langzaam groter wordt, worden de maandelijkse winsten of verliezen navenant groter. De rode lijn, die het jaarlijkse gemiddelde aangeeft, is nog wel redelijk stabiel, maar het is een kwestie van tijd voordat deze lijn ook niet meer te volgen valt. Ik moet hier echt iets op gaan bedenken...

Voor de uitsplitsing van passief inkomen gebruik ik wel de jaarlijkse gemiddelden, anders zou het een janboel worden:

En hier zie je nog een leuk kadootje: mijn moeder had besloten om het kookgedeelte van de keuken te doneren, dus heel erg bedankt daardoor :-). Je kunt je afvragen of dat bij passief inkomen hoort, maar als ik van giten zou kunnen leven, dan hoef ik niet te werken, toch? Anyway, je ziet dat aandelen inderdaad de grootste bijdrage hebben in het passieve inkomen. 2020 en 2021 waren een goed jaar, maar op het einde werd de beurs volatiel.

Dus ja, niet zo heel spannend, zelfs als ik het halve huis verbouw gaat het gewoon zijn gangetje. Maar zoals altijd: de beste financiele cijfers zijn saaie cijfers!

zie ook:
saving rate
eigen vermogen
passief inkomen

Wat kost een keuken?

Het afgelopen jaar ben ik veel bezig geweest met het voorbereidend werk voor een nieuwe keuken, zoals het slopen van de tussenmuur, vloer isoleren, leidingen trekken, stucen. Daarna gaat het een stuk sneller: daarna is het een kwestie van wat bestellingen doen bij de blauw-gele grootgrutter, wat inbussleuteltjes ter hand nemen, en voor dat je het weet staat er een keuken:

Een stuk beter dan dit dus:

Natuurlijk moeten de spreekwoordelijke en letterlijke plinten op orde worden gemaakt, en we moet nog iets bedacht worden wat er tegen de muur en de vensterbank komt, maar ik kan alvast genieten van een hele fijne keuken!

Dan blijft er een vraag over: hoeveel heeft dit allemaal gekost? Hier een overzicht:

Muur verwijderen	2030,-
Vloer isoleren	330,-
Meterkast aanpassen	1114,-
Leidingen, schakelmateriaal	869,-
Stucen	214,-
Keuken kastjes	2738,-
Keuken apparatuur	3117,-
Totaal		9412,-

Net onder de 10k dus. Ik ben er erg tevreden over. Ik heb niet het gevoel dat ik iets te duur of te goedkoop heb gedaan. De vloer isoleren en stopcontacten verplaatsen was strict genomen niet nodig geweest, en waarschijnlijk had ik ook een inductiekookplaat op 1 fase kunnen vinden. Maar ik denk dat het een hele goede investering is: de vloer is comfortableren, alle stopcontacten zitten weer op logische plekken en er zijn meer dan genoeg groepen. Op apparaten is niet bezuinigd, al heeft deze keuken weinig snufjes voor een hedendaagse keuken: in plaats van een cooker of plintboiler is er gewoon traditioneel warm water en een waterkoker. En een magnetron werd hier zelden gebruiktn. Mocht het echt ooit nodig zijn, bijvoorbeeld als ik door ziekte gemakkelijker wil koken, dan kan ik altijd een klein magnetronnetje neerzetten.

Al met al was het een flinke opgave. Zoals bij veel klusjes weet ik niet of ik er aan was begonnen als ik van tevoren wist dat het zovel werk was. Maar ook zoals bij veel klusjes: ik heb weer veel geleerd en ben erg blij met het resultaat!

Hoeveel doneren aan Giro 555?

Het is weer zo'n tijd dat mijn geweten aan mijn ratio aan het knagen is: er is oorlog en mensen hebben hulp nodig. En als klap op de vuurpijl gaan er allemaal bekende Nederlanders in een belpanel zitten, alsof het tegenwoordig nog heel gebruikelijk is dat je je gegevens moet doorbellen zodat giro555 het kan incasseren. Ooit van internetbankieren gehoord?

Goede doelen zijn normaalgesproken een goede mix van "goed voor de wereld, goed voor je hart". Er zijn ook voorbeelden waar het rationeel slechte wordt gecompenseerd door iets gevoeligs goed. Een voorbeeld is de postcodeloterij: gokken is verslavend en kost veel geld (rationeel dus slecht), maar dit wordt gecompenseerd doordat een kleine fractie van je inleg naar een goed doel gaat (het gevoel is goed). Een ander interessant voorbeel is Tony Chocolonely: chocolade is niet goed voor je gezondheid (rationeel slecht), maar dit wordt gecompenseerd doordat er geen slaven aan te pas zijn gekomen.

Bij giro55 heb ik een beetje het omgekeerde: het staat buiten kijf dat we op alle manieren moeten helpen om de humanitaire ramp zo klein mogelijk te maken. Maar ik merk dat mijn gevoel geen zin heeft om mee te doen aan de massahysterie met bekende Nederlanders. en dat mijn geld op de totaalscore van giro555 komt, beter bekend als de oh-wat-is-Nederland-toch-gul-score.

Dus heb ik het volgende bedacht om mijn geweten te sussen: ik doneer al periodiek aan een van de hulporganisaties die aan giro555 verbonden zit. Ik doneer dus niet alleen voor deze humanitaire ramp, maar ook voor de humanitaire rampen van de afgelopen jaren. 

Is er dan niks extra's wat ik kan doen? Daar heb ik iets voor bedacht: ik ben 10-20 jaar geleden veel in Rusland geweest. Veel van die contacten zijn intussen verwaterd, dus lijkt me dit een uitgelezen moment om weer eens contact op te nemen. Gewoon om te kijken hoe het met ze gaat. Ik heb geen zin om wie dan ook de les te lezen, maar contact zorgt altijd voor meer wederzijds begrip. En soms is dat meer waard dan geld. 

Zie ook:
Hoeveel aan goede doelen besteden?

Ik betaal 80% minder rente aan hypotheek!

Als ik naar de plaatjes kijk van een tijdje terug, dan word ik uiteraard blij van de zakkende hypotheek een maandlasten, maar van de andere kant lijkt het nog steeds niet hard op te schieten. Na 8 jaar actief extra aflossen is nogsteeds slechts eenderde afgelost, en de maandelijkse lasten zijn met nauwelijks 30% gezakt. 

Hoog tijd om de boel van een optimistischere kant te bekijken!

Want deze getallen zeggen niet alles. Ik heb mijn spaarhypotheek ingekort van 30 naar 20 jaar, waardoor ik sneller van deze hypotheek afben, maar waardoor ik ook hogere maandlasten heb. Ook heb ik van twee hypotheekdelen de rente opengebroken. Hierdoor gaat de rente uiteraard omlaag, maar omdat eentje een annuitaire hypotheek is wordt het aflossingscomponent juist hoger, wat dus tot een hogere premie leidt.

Dus leek het me interessant om te kijken hoeveel ik maandelijks kwijt ben aan premie, en hoeveel aan aflossing. En dan zie je een wereld van verschil ten opzichte dan 8 jaar terug:

De totale premie (het blauwe en rode stuk) is weliswaar hooguit met 30% gezakt, de verhouding tussen aflossing (blauw) en rente en ORV (rood) is volledig omgedraaid. In het begin ging slechts 17% van de premie naar aflossen, nu 45%, en waar eerst 83% werdt verspild aan rente en ORV, is dat nu slechts 17%. Dat is dus 5 keer zo weinig! Uiteraard heb ik liever nog lagere maandlasten, maar maandlasten die direct worden gebruikt als aflossing kan ik mee leven.

De andere frustratie zit uiteraard in de huidige lage rentestanden. In 2010 dachten we slim te zijn door de hypotheekrente lang vast te zetten (5.1% aflosvrij en 5.3% voor spaar), want de rente stond historisch laag. De rest is geschiedenis. Maar hoeveel rente betaalden we dan effectief? Als ik het de rente en ORV door de actuele hypotheekstand deel, dan kan ik berekenen hoeveel rente is eigenlijk gemiddeld aan het betalen was. En dat ziet er als volgt uit:

De kleine piekjes op de lijn komen doordat er aflossingen waren die pas later zijn verwerkt. Je kunt het dus als ruis beschouwen. Door de ORV kwamen we niet tussen de 5.1% en 5.3% uit, maar zelfs op 5.5%! Gelukkig werd er al snel een daling ingezet. De echte dalingen kwamen pas toen in in 2020 en 2021 de rente heb afgekocht voor twee hypotheekdelen. Op dit moment betaal ik gemiddeld slechts 1,1% netto! Hoewel ik nog steeds een stuk hypotheek heb van 5.3%, is levert de spaarhypotheek al bijna net zo veel rente op als hij kost, dus dat component is bijna gelijk aan 0%. Daarom die je dus een enorm verschil tussen bruto en netto: de spaarhypotheek zorgt voor een extra groot stuk hypotheekrenteaftrek.

Om het eerlijk te kunnen vergelijken met een hedendaagse hypotheek heb ik geprobeerd om om te rekenen met hoeveel bruto rente deze 1.1% overeen komt. Je krijgt dan de volgende grafiek:

Mijn huidige rentelast is dus ongeveer gelijkwaardig aan een annuitaire of lineaire hypotheek van 1.53%. Dit is ongeveer de huidige marktrente!

Dus al met al ben ik blij met mijn hypotheeksituatie: de rentelasten zijn net zo laag als een hedendaagse hypotheek, maar ik heb wel een hypotheekcomponent van 5.3% dat de moeite waard is om af te lossen (en zo de gemiddelde rente verder te laten zakken)

10.000 afgelost!

Het afgelopen jaar heb ik niet veel geld geinvesteerd omdat ik niet wist hoeveel mijn keuken ging kosten. Bovendien had ik al 10% van mijn duurste hypotheek (5.3%) afgelost, en dat was het maximale bedrag dat boetevrij afgelost kon worden per jaar. 

Dit jaar kunnen we weer met een schone aflos-lei beginnen. Bovendien heb ik nu meer inzicht in hoeveel de keuken gaat kosten. De aandelenbubbel is nog steeds niet gebarsten, dus besloot ik om maar weer eens een die jaarlijkse 10% van die dure hypotheek af te lossen. Maar wat zie ik tot mijn verbazing? Mijn hypotheekboer heeft een regeltje gewijzigd: de 10% is niet meer beperkt per hypotheekdeel, maar ik mag nu 10% van de totale hypotheek op een hypotheekdeel naar keuze aflossen. In het verleden gold deze regel wel voor aflossingsvrije hypotheken, maar niet voor annuitaire. Ik kan dus ineens grofweg 4 keer zoveel aflossen!

Dus was ik even van mijn a propos. Zou de hypotheekverstrekker een foutje hebben gemaakt en moet ik er nu snel (mis)bruik van maken? Moet ik nu al mijn spaargeld in de hypotheek pompen? Dit lijkt me geen goed idee. Ik wil altijd een buffertje achter de hand houden voor het geval dat de beurs crasht. Dus heb ik het mooie bedrag van 10.000 gekozen om af te lossen. Dit is tevens het grootste bedrag dat ik ooit uit eigen portemonnee heb betaald. Mijn auto's komen meestal niet verder dan een paar duizend, en zo groot was mijn studieschuld niet toen ik hem in een keer afloste. 

Door deze klapper slinkt het lichtgroene hypotheek aanzienlijk:

Na bijna 12 jaar van hypotheek aflossen zit ik nu over het eenderde van het aflossen... Van de andere kant: zonder extra aflossingen zou slechts de helft afgelost worden, en gezien mijn aflostempo van de afgelopen jaren zou de boel over 10 jaar afgelost kunnen zijn.

De netto hypotheekrente maakt ook een mooie val:

Een stuk of 7 jaar geleden was iedereen druk bezig met het aflossen van hypotheken, bij voorkeur de aflossingsvrije. Tegenwoordig hoor ik er zelden iets over. Natuurlijk is ondertussen de hypotheekrente gedecimeerd en schieten de aandelenkoersen de lucht in, maar voor mij biedt het aflossen van een 5.3% hypotheek een goed, en vooral heel stabiel rendement. Wat vinden jullie? Had ik het toch beter naar de beurs kunnen brengen?

Keuken verbouwen 5: stucen

Nadat alle leidingen zijn gefreesd en gevuld, mogen de muren weer strak wit worden, dus tijd om te stucen. Ik heb er voor gekozen om zelf te proberen om te gaan stucen. 

Voordelen van zelf stucen:

• Het is veel goedkoper. Ik heb geen offerte voor een stucadoor aangevraagd, maar ik gok dat deze muurtjes op E1000-2000 uitkomen. Zelf heb ik wel een hoop tools nodig, zoals een rijlat, een spackmes en een grote kuip. Daar ben ik ongeveer 200,- mee kwijt. Als ik alle uurtjes optel, dan heb ik ongeveer twee weken fulltime gestuct. Dat is veel langzamer dan een prof, maarja, ik moest het nog leren. Op deze manier kom ik op een uurloon in de orde van 10-20 euro per uur. Minder dan op kantoor, maar wel met meer voldoening!
• Stucadoors zijn simpelweg niet te krijgen. Ik heb een paar stucadoors gebeld, maar de meesten waren simpelweg niet bereikbaar, of zeiden dat hun orderportefeuille tot 2037 vol zat. Geen enkele stucadoor zit te wachten op zulke kleine opdracht als er ook hele huizen gestuct kunnen worden.
• Flexibiliteit. Als ik een stucadoor laat komen, dan moet precies die dag alles klaar zijn. Dat wil zeggen dat ik geen tegenslagen mag hebben met gekke leidingen. Ook moet alles in een keer. Als ik het zelf doe kan ik het werk verdelen over meerdere sessies, zodat ik tussendoor spullen kan verplaatsen etc.
• Een dag niet geleerd is een dag niet geleefd! Ik vind het altijd fijn om iets nieuws te leren. De eerste keer geeft het wellicht niet het perfecte resultaat, maar deze ervaring kan altijd van plas komen in de toekomst.

Nadelen van zelf stucen:

• Eerlijk is eerlijk: het wordt niet zo strak als door een vakman. Tenminste, niet bij mij. Het valt niet mee om de mortel in de exact juiste verhouding te mengen en daarna in een hele korte tijd alle mortel te gebruiken en strak te trekken. Bovendien is mijn jaren 60 huis zo krom als een hoepel, dus valt het niet mee om alles perfect recht te maken. Van de andere kant: ik heb geen cruciale muren moeten stucen, bijvoorbeeld eentje achter het aanrechtblad, die wil je zo recht mogelijk. Eigenlijk heb ik alleen maar positieve reacties van mensen gehad, al willen die mij misschien niet beledigen...
• Het huis wordt een smerige vetzooi. Je begint met schoon gereedschap en goede moed, maar na een tijdje valt er wel eens een kwakje stuc op de handvat, of op de grond, waar je vervolgens per ongeluk intrapt... Enfin, na een tijdje is alles een grote bende, en heb ik best een paar keer wat krachttermen gebruikt dat het allemaal niet wilde lukken.

Dit is voor:

En dit is na:

Conclusie:

In dit geval was zelf stucen denk ik een goede keus: stucadoors zijn niet te krijgen, en alles was moeilijk te plannen. In de toekomst zou ik alleen kleine stukjes zelf doen. Ik ga niet meer aan grote muren beginnen, en zeker geen plafonds.

Zie ook:

keuken verbouwen

Investeren in LEGO?

Volgens manners.nl is investeren in LEGO slimmer dan investeren in goud. LEGO-sets blijken namelijk al snel veel meer waard te worden, zeker als de set nog in de verpakking zit en als het om bepaalde zeer gewilde sets gaat. Een paar kennissen van mij kopen inderdaad periodiek bepaalde sets en rekenen zich rijk. Is dat terecht?

Ype en Ionica hebben hier een tijdje terug al een hele leuke fotostrip over gemaakt (de hele strip is hier te zien):

bron: fotostrips.nl

Ik ben een grote fan van Ype en Ionica, want ze maken wiskunde begrijpelijk voor een breed publiek. Bovendien heb ik precies deze LEGO set, helemaal compleet met doosje en al, want ik was vroeger heel zuinig op mijn LEGO. Mijn zoontje heeft ondertussen de leeftijd dat hij niet meer veel met LEGO speelt, dus laten we eens kijken of er wat winst te behalen valt!

Voor mijn vergelijking gebruik ik de LEGO catalogus van 1988. Ik kies deze omdat dit een van de eerste catalogi uit mijn geheugen is. Ik heb zovaak verlekkerd naar die plaatjes zitten staren dat ik het boekje nog bijna uit mijn hoofd ken. Een bijkomstige reden: dit was de laatste catalogus waar adviesprijzen staan vermeld.

De catalogus kan je onder andere op worldbricks.com vinden. Vervolgens heb ik een paar dozen gekozen die ik nog in mijn bezit heb. 

bron: https://archive.org/details/netherlands-Katalog_Lego-1988

Voor mijn vergelijking heb ik naar de "6361 mobiele kraan" en "6357 helicoptervervoer" gekeken:

van Model Team heb ik naar "5580 Amercan truck" gekeken, want die had mijn broer:

En bij Technic hadden wij de "8832 zwarte buggy" en "8853 loader". Om de vergelijking compleet te maken heb ik de "8865 testcar" ook toegevoegd, om te kijken of ik mijn ouder nu kan verwijten dat ze me die toch hadden moeten geven:

Vervolgens heb ik op marktplaats gekeken wat de sets tegenwoordig doen. Hieronder zie je per set wat de waarde was in 1988 (in guldens) en de minimale en maximale prijs op marktplaats in 2022 (in euros):

Van de "5580 American Truck" kon ik er slechts eentje vinden, maar de rest geeft een breed spectrum aan aanbod. Dit grafiekje is een beetje lastig te lezen met twee munteenheden, dus heb ik het nogmaals op een andere manier uitgezet: hoeveel keer waard de set is geworden en wat de jaarlijkse rente dan zou zijn: 

Hier zie je dus dat mijn LEGO setjes grofweg een kwart van de waarde hebben tot twee keer de waarde. dat lijkt veel, maar over 34 jaar valt het best mee. In het geval van een prijsverdubeling is dat ongeveer 2% jaarlijkse rente. Zelf een set die driekwart aan waarde verliest, heeft een verlies van slechts 4% per jaar. Conclusie: ik ga niet rijk worden door mijn LEGO collectie op internet te zetten. Ik kan de boel beter bewaren voor mijn potentiele kleinkinderen, of als ik zelf weer kinds wordt. En ik moet dus bekennen dat mijn ouders gelijk hadden door mij geen LEGO set van Fl 205,- te geven....

In het allergunstigste geval 2% rente dus. Dat klinkt wellicht heel wat voor hedendaagse begippen, maar voor een investering die 34 jaar vaststaat verwacht ik meer. Waarom beloven andere websites dan zulke gouden bergen (zelfs beter dan goud)? Er zijn natuurlijk twee verschillen:

1. Mijn setjes zitten niet meer gesealed in de verpakking, en hebben dus gebruiksporen. Hierdoor keldert de waarde gigantisch. Maarja, anders had ik er niet mee kunnen spelen. Ype zegt in het bovenstaande stripje dat hij set 6357 set voor E 300,- kan verkopen. Dit is dus niet echt realistisch. Bovendien kostte het settje geen F10,-, maar F39,50 (ja, ja, ik snap dat het om een grap gaat ;-) ).
2. Volgens de beleggers zijn LEGO-sets vooral gewild als ze 3 jaar uit het assortiment zijn. De set is dan nog wel bekend in het collectieve geheugen, waardoor de vraag nog groot is, maar het aanbod weg. Dat linkt misschien leuk, maar dat maakt LEGO dus geen langdurige inverstering. Je moet dus steeds sets kopen vlakvoor dat ze uit het assortiment gaan, en drie jaat later hopen dat ze wat meer waard worden. Lijkt mij teveel op werk.

Zoals altijd blijken saaie investeringen zoals aflossen en langdurig beleggen toch veiliger te zijn.

Heeft iemand nog lucratieve dingen op zolder staan?