Waarom spelen mensen mee met een loterij?

Met enige verbazing las ik vandaag het artikel van Luxe of zuinig: waarom spelen we mee met de loterij? Er schijnen dus financieel bewuste mensen te bestaat die met loterijen meedoen. Natuurlijk mag iedereen helemaal zelf weten wat er met diens vermogen wordt gedaan, maar het leek me toch interessant om te bekijken wat Nederlandse loterijen kosten en opleveren.

Luze of zuinig doet met twee loterijen mee: de Staatsloterij voor 17,50 per maand, en de Postcodeloterij voor 15,- per maand. Wat krijg je voor die 32,50 per maand? De voornaamste argumenten zijn dat het spannend is, soms geld oplevert, en dat je indirect goede doelen besteedt. 

Laten we met de winstverwachting beginnen: ik kom verschillende percentages tegen, onder andere hier en hier. In het meest gunstige geval keert de Staatsloterij pakweg 69% van het ingelegde bedrag uit, en de Postcodeloterij 45%. Dit zou betekenen dat van die 32,50 gemiddeld 18,83 terugstroomt.

Helaas moeten we met een paar extra dingen rekening houden: allereerst moet over prijzen van de Postcodeloterij boven de 449,- een kansspelbelasting van 29,5% worden betaald. Daarnaast is een groot deel van de prijzen van de Postcodeloterij ontbijtkoeken, fietsen en andere dingen waar je niet perse op zit te wachten. Tenslotte moeten we accepteren dat de kans enorm klein is dat een grote prijs wordt gewonnen. 10 jaar terug heb ik al eens een analyse gemaakt over de winstkansen van de staatsloterij. Daar zie je over langere termijn ongeveer 47% van de inleg uitgekeerd krijgt. De overige 22% zit in de enorme geldprijzen waarvan de kans dat je die in je leven wint nihil zijn.

Als ik uitga van 47% van de Staatsloterij en 45% x(1-29,5%) voor de Postcodeloterij, dan kom ik uit op een karige 13,- per maand, oftewel 40%.

Dan de goede doelen: omdat de Postcodeloterij een goededoelenloterij is, moet minimaal 40% naar goede doelen gaan. De Staatsloterij is een stuk vager, maar ik kom af en toe percentages van pakweg 17% tegen. Tenzij je "De Nederlandse Staat" ook als goed doel rekent... Hoe dan ook, van de 32,50 gaat er dus 9,- naar goede doelen. Niet enorm veel, maar ik ken genoeg mensen die minder dan 9,- per maand aan goede doelen geven. 

Maar effectief is het allemaal niet: als je elke maand deze 32,50 zou doneren en je regelt belastingaftrek, dan krijg je dus ongeveer 13,- per maand aan belasting terug. Kortom: je houdt dan dezelfde winst over, maar de goede doelen krijgen drie en een half keer zoveel!

Ten slotte: de spanning.. Is elke maand vol verwachting zitten 32,50 waard? Als je van spanning houdt, dan kan je beter naar een casino gaan, waar een roulettetafel ongeveer 97% uitkeert, of je koopt er Bitcoin van, dan kan je elke minuut van de dag in spanning zitten of de koers omhoog dan wel omlaag knalt.

Nogmaals: iedereen moet zelf weten hoe het geld verpild wordt, maar mij niet gezien.

De flauwekul rond graaiflatie

Het nieuws staat er vol van: bedrijven zoals Albert Heijn zouden, in de schaduw van de echte inflatie, naast krimpflatie ook aan "graaiflatie" doen. Hiermee bedoelen ze dat bedrijven de inflatie misbruiken om de winsten verder op te stuwen. 

Het is natuurlijk erg leuk om weer een economische term bij te bedenken, maar uiteindelijk valt het allemaal onder dezelfde kapitalistische noemer die marktwerking heet. Heel simpel: kapitalisme zorgt dat vraag en aanbod aan elkaar uitgebalanceerd wordt. Als de vraag (de kopers) dus blijven komen, dan kan de prijs van het aanbod (de winkel dus) hoog blijven. 

Waarom denken mensen steeds dat bedrijven liefdadigheidsinstellingen zijn? Die kostenneutraal proberen te werken, met wellicht een piepkleine marge om de toekomst van het bedrijf zeker te stellen? Nee natuurlijk niet! Als je de winst niet maximaliseert, is een bedrijf dief van zijn eigen portemonnee. 

Iedereen die nu een huis verkoopt doet hier ook vrolijk aan mee. Ik ken niemand die zoiets heeft van: "mijn huis kostte tien jaar terug 2 ton, als ik er een beetje inflatie bij doe, dan mag het huis nu weg voor 240k". Nee, dit huis staat gewoon voor 3 ton op de markt, samen met alle andere huizen van deze categorie. Je kijkt naar wat het kan opbrengen, niet naar wat het je gekost heeft.

Er zijn nauwelijks bedrijven die hun verkoopprijs baseren op hun kosten. De meeste autofabrikanten maken nauwelijks winst op hun compact cars, soms leggen ze er zelfs geld bij. De winst komt van het hoge segment. Een Volkswagen Up kost pakweg 20k, en een Touareg een slordige 100k. Maar de kostprijs ligt bij lange na geen factor 5 uit elkaar. Beide auto's hebben immers evenveel wielen, en de hoeveelheid technologie is vaak ook bijna gelijk. Volkswagen (en alle andere autofabrikanten) doen dit om marktaandeel in het goedkope segment te krijgen, om zo mensen aan hun merk te binden, zodat ze later wellicht een duurder model kopen. Is dit dan ook graaiflatie? Nee, gewoon marktwerking.

Laat ik voorop stellen dat ik er niet noodzakelijk voorstander van ben om alles aan de markt over te laten. Met grofweg elke 10 tot 20 jaar een economische crisis kunnen we ons best afvragen of het huidige systeem efficient is. Maargoed, blijkbaar hebben we gekozen voor een vrije markt, en dit is een onderdeel er van. Zodra we de markt teveel gaan reguleren, dan gaan er immers ook mensen klagen.

In de ergste categorie van klagers over winkelprijzen zitten de mensen die het zogenaamd opnemen voor de boeren, want de supermarkten zouden de boeren uitknijpen, zodat de boeren nauwelijks iets krijgen, en de supermarkten vette winsten. Dit klinkt heel aannemelijk en oprecht, maar ik blijf met een prangende vraag zitten: waarom kopen deze mensen niet direct bij de boer? Ik zie sporadisch wat borden langs de weg waar je wat fruit kan kopen, maar ik heb niet het idee dat er heel veel gebruik van wordt gemaakt. Waarom zijn deze winkels niet zo succesvol als de Albert Heijn? Ik kan begrijpen dat boeren geen tijd hebben om de hele dag bij een winkel te zitten, maar er bestaan ook automaten waar je spullen kan kopen, of je kan een cooperatieve winkel starten met meerdere boeren.

Maar de meeste mensen zullen zeggen: "de boer is te ver weg, Albert Heijn zit bij mij in de buurt". en dan ben je dus weer terug bij de kern van kapitalisme: u vraagt, Albert Heijn biedt aan.