maandag 30 mei 2022

Nederland is doorgeslagen banenkampioen

Terwijl financieel bewuste mensen zo snel mogelijk proberen te stoppen of op zijn minst minder willen gaan werken, zitten we in Nederland in de bijzondere situatie: er is een gierend tekort aan arbeidskrachten. En niet in een paar sectoren, maar ongeveer alle sectoren zitten te springen om vers personeel. Over de hele linie zijn er ongeveer 30% meer vacatures dan werkelozen. Wat is hier aan de hand?

Als eerste zijn er enkele oorzaken waar we niet veel grip op hebben:

Vergrijzing: Babyboomers van 1946 die nog leven hebben ondertussen de gezegende leeftijd van 76 bereikt. Rond deze leeftijd zit een grote groep die nu niet meer aan de arbeidsmarkt meedoet, maar wel veel behoefte heeft aan zorg en andere service. Dit effect is, of gaat vroeg of laat in alle welvarende landen optreden.
Covid heeft er voor gezorgd dat er veel onbalansen zijn ontstaan. Veel mensen zijn geswitched van horecabanen naar elders, sommige sectoren hebben nog steeds veel ziekteverzuim, of mensen moeten hun vakantie inhalen die ze niet hebben kunnen opnemen.
Groeiende welvaart: In onze welvaartsmaatschappij verwachten we veel service, van obers tot zorgconsulenten. We beginnen langzaamaan op het punt te komen dat we zo welvarend zijn dat we meer service verwachten dan we daadwerkelijk door onze bevolking kunnen leveren. 
Verwend: en met de velwaart gaat nog een ander effect gepaard: steeds minder mensen hebben zin om zwaar werk te doen. In de kas waar ik als puber werkte werken nu alleen nog maar Polen. Veel jongeren hebben of geen tijd om te werken, of hebben het geld niet nodig, doordat ze een ander bestedingspatroon hebben of dat ze genoeg van hun ouders krijgen. Wat betreft deze jongeren wil ik geen oordeel vellen: iedereen moet zelf besluiten of ze meer geld nodig hebben of niet.
Achterblijvende automatisering: Klein Orkest zong het al in 1988:

Kijk he, je hoort vaak zeggen waar moet dat heen
Straks doen computers al het werk alleen
Maar mensen het gaat toch prima zo
Gratis vrije tijd cadeau en dat is voor Koos geen probleem

(Koos Werkeloos - Klein Orkest (1988))

Op veel fronten heeft er een flinke automatiseringsslag plaatsgevonden, vooral in fabricage en in administratie. We praten al minstens een decennia over het feit dat de zelfrijdende vrachtauto binnen tien jaar op de Nederlandse wegen is, maar is zie ze nog steeds niet. Ook wil de volgende automatiseringsslag in de landbouw niet echt lukken. Zo is afgelopen week de startup Cerescon, die een aspergesteekmachine ontwikkelde, failliet gegaan

Vervolgens zijn er ook oorzaken waar de politiek wel iets aan had kunnen doen:

Promoten van bepaalde opleidingen: Met het verdwijnen van de MAVO is er en opleiding-tweedeling ontstaan: we wilden zoveel mogelijk mensen hoog opleiden, het VMBO wordt als afvoerputje beschouwd van mensen die "niks kunnen". Op deze manier zijn handige jongeren gepushed om een hogere opleiding te doen die ze niks interesseert. Pas nu dringt het langzaam door hoeveel vakmensen we nodig hebben op het gebied van techniek en zorg. Tegenlicht had hier een mooie aflevering over. In Belgie doen ze dit veel beter. Daar wordt handwerk nog steeds als en ambacht gezien, met als gevolg dat er vanuit Zuid-Nederland bussenladingen vol met middelbare scholieren in Belgie naar school gaan. De leerlingen worden vaak al voor het afronden van de opleiding geronseld voor een baan.

Werken loont niet: Hoewel dit mantra vaak wordt geroepen door politici, is het in veel gevallen in Nederland niet waar. Met een bruto inkomen van 25.000 heb je een marginaal inkomen van 60%, dus veel hoger dan van een topinkomen. In het verleden waren er zelf situaties waardoor je met kinderopvangtoeslag zelfs boven de 100% uitkwam. Door meer te werken hield je onder de streep minder over!
Ook in andere situaties levert werken vaak minder op. Voor veel mensen in de bijstand loont werken niet, omdat 100% van het loon ingehouden wordt. In de bijstand mag je wat vermogen opbouwen (hoewel niet veel bijstandsgerechtigden het kunnen), maar als je een baan vind en daarna toch weer in de bijstand beland, moet je eerst je vermogen opeten. En arbeidsongeschikten die een baantje uitproberen riskeren een herkeuring. Het is gemakkelijk te concluderen dat uitkeringstrekkers lui zijn, maar het zou een hoop helpen als de regels eenvoudiger waren en werken beloond zou worden, en niet bestraft.

Banenkampioen VVD: achja, de VVD. Bij elke doorrekening van het CPB stond VVD op te scheppen dat ze de banenkampioen van Nederland waren. En wat voor banen. Door de WMO en het verplichte energielabel van huizen is er een legertje WMO consulenten en energieadviseurs ontstaan. Nutteloos? Neejoh, een prachtbaan in ons gave landje! En de lijst gaat door: er is geen drang om de belastingregels versoepelen, want dat zou de belastingadviseurs zonder werk zetten, en de brievenbusfirma's op de zuidas houden een tienduizendtal advocaten aan het werk. VVD is de bullshit-banenkampioen. Ook worden er banen gekweekt waar niemand op zit te wachten. Noord Brabant wort volgezet met distributiedozen, kassen en varkensstallen, maar geen enkele Nederlander wil dat zware werk voor een hongerloontje doen, dus worden er busladingen Polen ingevlogen.
Dit doet me een beetje denken aan de wet van Goodhart: "Zodra een indicator een doel wordt, is het geen goede indicator meer". Met andere woorden. De hoeveelheid banen is vaak een indicatie voor een welvarend land. Maar door het bruutweg kweken van banen gaat de welvaart niet perse omhoog.

Wat moeten we hier uit concluderen? De utopieen die veel mensen die dit soort blogs belezen zijn verder weg dan ooit. We willen toch graag met z'n allen minder werken, niet meer? We willen toch een land dat is geoptimaliseerd voor geluk en kansen, niet voor zoveel mogelijk bullshit jobs? Vooral de basisinkomen staat duidelijk niet op de agenda. Voor basisinkomen moeten alle slechtbetalende en saaie banen weggeautomatiseerd zijn. Wie gaat er immers in een distributiedoos werken als je al een basisinkomen hebt?

Hoe denk je dat we onze arbeidsprobleem het meest duurzaam kunnen oplossen?

dinsdag 10 mei 2022

Het grote onrecht dat de Nederlanders is aangedaan (not)

Een paar duizend kilometer naar het westen zijn ze de rechten over ieders baarmoeder aan het afpakken, en een paar kilometer ten oosten kunnen ze het niet eens worden over wie de nieuwe nazi's zijn. Maar al deze problemen vallen in het niet bij het onrecht dat Nederland is aangedaan. De Nederlandse staat heeft namelijk iets gedaan dat in strijd is met de Europese Rechten van de Mens. Gaat het hier over de 1100 kinderen die uit huis zijn geplaatst door de toeslage affaire? Of om het feit dat 26000 huizen onveilig zijn verklaard door aardbevingen

Nee, het gaat hier om het feit dat sommige mensen ongeveer 1.7% belasting over hun vermogen moesten betalen. Mens-ont-er-end inderdaad.

Niet dus. Vijf jaar geleden heb ik al een keer uitgebreid uitgelegd waarom ik belasting op vermogen een veel beter idee vind dan belasting op arbeid, dus dat ga ik hier niet nog een doen. Heel kort samengevat: er is veel meer vermogensongelijkheid dan inkomensongelijkheid in Nederland, en met een gebrek aan belasting op verhuur en dividend gaan we langzaam naar een staat waarin een bovenlaag slapend rijk wordt en waar de arbeider alle belasting betaalt. Voor commentaar van Arjen Lubach, zie hier.

Hoezo mag je geen belasting op vermogen heffen? Nederland doet het in ieder geval al sinds 1964, samen met andere landsen in Europa.

Maar, zal je zeggen, dit gaat niet over het een vermogensbelasting, maar over het rendement over je vermogen, terwijl je misschien helemaal geen rendement hebt gehad. Nou, als we dan toch bezig zijn: de pot pindakaas die je voor E2,39,- bij de Appie koopt, daar betaalt de Appie slechts E1,89 voor (geen idee, ik zeg maar wat). Het blijft precies dezelfde pindakaas. Waarom moet ik dan belasting "toegevoegde waarde" betalen? En wat dacht je van de eigenwoningforfait, oftewel "het voordeel uit je eigen woning", zoals de wet het zo mooi noemt? Is dit niet in strijd met de rechten van de mens toen je die toko in 2010 aan de straatstenen niet verkocht kreeg? Waarom betaal ik wegenbelasting op een auto die nauwelijks de weg op komt? Of waarom betaal ik net zoveel toeristenbelasting als ik met een tentje of met een camper kom?

Zo kunnen we wel een tijdje doorgaan. Ik weet dat we een beetje in een Victoriaans tijdperk leven: we zijn nog nooit zo welvarend geweest, dus beginnen we met z'n allen over-emotioneel te doen over letterlijk alles. Ik snap best wel dat van die Johan-Derksen-figuren moe worden van de zoveelste woke discussie, maar voor mij is deze belastingdiscussie werkelijk het toppunt.

Wat zou volgens jou een eerlijke vermogensbelasting er uit zien?

Zie ook:
is vermogensrendementsheffing eerlijk?