Stikstof: alleen een probleem in Nederland?

De emoties lopen hoog op in Den Haag. Voor de progressieve partijen is het 2 voor twaalf voor onze natuur, en moeten we als de wiedeweerga onze veestapel inkrimpen, maar voor de conservatieve partijen is stikstof allemaal onzin, hebben we teveel natuur en mogen we boeren hun broodwining niet afpakken. Het is een zeer beladen discussie, en als je iets teveel durft te zeggen dan hebben je zo een rijtje trekkers met boze boeren op de stoep. Als inwoner van een veeteeltdorp wil ik kijken hoe ik me objectief in de discussie kan mengen.

De stikstofdiscussie gaat vooral over hoeveel stikstof er wordt uitgestoten, en hoe dat een effect op de natuur kan hebben. Dit is een zeer ingewikkeld onderwerp, waar ik me niet aan ga wagen. In plaats daarvan ga ik me richten op getallen waar weinig discussie over mogelijk is, zoals getallen van het CBS. In de statistieken ga ik vaak veeteelt loskoppelen van de akkerbouw en tuinbouw, omdat de eerste categorie de voornaamste veroorzaker is van het stikstofprobleem. Ik snap best dat alle boeren solidair zijn met de veetelers, maar laten we wel wezen: als er geen veeteelt was in Nederland, hadden we deze discussie nu niet.

De komende weken wil ik de volgende stellingen behandelen:

1. "Het is allemaal de schuld van Den Haag, in het buitenland mag er veel meer"
2. "#noFarmersNoFood, en nog beter: #noFarmersNoBeer"
3. "Het is zonde om een hele economische tak de nek om te draaien"

Dus eerst: waarom is er in Nederland een regeldruk, en in andere landen veel minder?

Om te beginnen is er wel degelijk beleid om de veestapel in onze buurlanden terug te brengen. Maar de vraag is vooral: hoeveel dieren zijn er?

Het valt nog niet mee om hier goede cijfers van te vinden. Het CBS geeft een aardig overzicht voor Nederland. Voor landen als Denemarken, Belgie en Duitsland was het een stuk moeilijker. Zo heb ik de veestapel van Belgie kunnen afleiden door procentuele veranderingen van Statbel van 2019 terug te rekenen naar absolute getallen. De Duitse getallen komen vooral van germanlivestock.de, en de Deense getallen komen van oa https://ahdb.org.uk. Soms heb ik het aantal geslachte dieren moeten terugrekenen naar aantal dieren. Hierbij heb ik de aanname gemaakt dat een koe 2 jaar, een varken een half jaar en een kip 6 weken wordt. De getallen zullen dus niet exact zijn, maar geven wel een indruk van de orde van grootte:

Als ik dat in een tabel uitzet, dan krijg je dit:

Om de boel eerlijker met elkaar te kunnen vergelijken kan je delen door het landoppervlak, zodat je het aantal wezens per vierkante kilometer krijgt:

Je ziet dat Nederland de meeste mensen heeft van deze 4 landen, maar het verbleekt bij het aantal dieren dat we hier hebben: ongeveer 5 keer zoveel kippen, bijna net zo veel varkens en ongeveer een kwart zoveel koeien. Denemarken wordt vaak genoemd als het land met de meeste dieren, maar dat is per hoofd van de bevolking: met een bevolking van eenderde van die van Nederland hebben ze meer dan twee keer zoveel varkens als mensen, maar in absolute getallen hebben er maar een fractie meer dan Nederland. Daarnaast heeft Belgie relatief veel vleeskalveren. Maar dat zijn de enigemaatstaven waarmee deze landen kunnen concurreren. Op praktisch alle fronten verbleken de statistieken van onze buurlanden ten opzichte van de onze.

En om de uitspraak "het stikstofprobleem komt vooral door immigranten" te pareren: inderdaad, Nederland is vol qua mensen, maar qua dieren is het nog veel, veel voller.

Dit ziet je ook terug in de verdeling van landgebruik:

bron: eurostat

Van bovengenoemde landen is Nederland koploper op gebied van grasland: 34% is weide, terwijl Belgie niet verder komt dan 28% en Duitsland en Denemarken rond de 20%. Van deze landen is Denemarken koploper op het gebied van landbouwgebruik, maar heeft wegens de kleine bevolking nog steeds genoeg ruimte voor 22% van hun grond aan natuur, terwijl dat in Nederland 17% is. Maar over het algemeen wijkt het landbouwgebied van Nederland niet veel af van die van onze buurlanden. Dus gezien onze de gigantische veestapel in Nederland is Nederland superefficient in het kweken van veevoer, of er wordt heel veel geimporteerd. Ik denk dat het voornamelijk het laatste is...

Ten slotte is er nog een stelling die vaak terugkomt rond het landgebruik van Nederland:

"De natuur is Nederland is teveel verspreid. We moeten minder natuur hebben"

Laten we daarom eens gaan kijken naar de Natura2000 gebieden van deze landen:

zie bron, bron, bron, en bron

Je ziet dat Nederland het hoogste percentage Natura2000 oppervlak heeft, maar het zit in dezelfde orde van grootte. Hierbij moet wel gezegd worden dat het Waddengebied lekker meetikt in de berekening: dit water kunnen we immers niet voor iets anders gebruiken. Als je kijkt naar het aantal gebieden, dan is iets verrassends te zien: het grootste land, met uitgestrekte berggebieden en wouden, heeft verreweg de meeste gebiedjes, waardoor het gemiddelde formaat veel kleiner is dan de andere landen. Belgie weet de gebieden het beste aan elkaar te rijgen, waarschijnlijk vooral in de Ardennen.

Conclusie:

Qua landgebruik zijn we nog steeds redelijk natuurlijk, vooral dankzij de vele binnenwateren. Maar de gebieden zijn niet meer versnipperd van bij andere landen. De veestapels van omliggende landen verbleken bij die van ons. Hoewel ons land ook dichter bevolkt is, is het verschil bij vee veel groter. 

We zijn een gemiddeld landje, maar met absurd veel vee.