maandag 27 juni 2022

Stikstof: alleen een probleem in Nederland?

De emoties lopen hoog op in Den Haag. Voor de progressieve partijen is het 2 voor twaalf voor onze natuur, en moeten we als de wiedeweerga onze veestapel inkrimpen, maar voor de conservatieve partijen is stikstof allemaal onzin, hebben we teveel natuur en mogen we boeren hun broodwining niet afpakken. Het is een zeer beladen discussie, en als je iets teveel durft te zeggen dan hebben je zo een rijtje trekkers met boze boeren op de stoep. Als inwoner van een veeteeltdorp wil ik kijken hoe ik me objectief in de discussie kan mengen.

De stikstofdiscussie gaat vooral over hoeveel stikstof er wordt uitgestoten, en hoe dat een effect op de natuur kan hebben. Dit is een zeer ingewikkeld onderwerp, waar ik me niet aan ga wagen. In plaats daarvan ga ik me richten op getallen waar weinig discussie over mogelijk is, zoals getallen van het CBS. In de statistieken ga ik vaak veeteelt loskoppelen van de akkerbouw en tuinbouw, omdat de eerste categorie de voornaamste veroorzaker is van het stikstofprobleem. Ik snap best dat alle boeren solidair zijn met de veetelers, maar laten we wel wezen: als er geen veeteelt was in Nederland, hadden we deze discussie nu niet.

De komende weken wil ik de volgende stellingen behandelen:

  1. "Het is allemaal de schuld van Den Haag, in het buitenland mag er veel meer"
  2. "#noFarmersNoFood, en nog beter: #noFarmersNoBeer"
  3. "Het is zonde om een hele economische tak de nek om te draaien"
Dus eerst: waarom is er in Nederland een regeldruk, en in andere landen veel minder?

Om te beginnen is er wel degelijk beleid om de veestapel in onze buurlanden terug te brengen. Maar de vraag is vooral: hoeveel dieren zijn er?

Het valt nog niet mee om hier goede cijfers van te vinden. Het CBS geeft een aardig overzicht voor Nederland. Voor landen als Denemarken, Belgie en Duitsland was het een stuk moeilijker. Zo heb ik de veestapel van Belgie kunnen afleiden door procentuele veranderingen van Statbel van 2019 terug te rekenen naar absolute getallen. De Duitse getallen komen vooral van germanlivestock.de, en de Deense getallen komen van oa https://ahdb.org.uk. Soms heb ik het aantal geslachte dieren moeten terugrekenen naar aantal dieren. Hierbij heb ik de aanname gemaakt dat een koe 2 jaar, een varken een half jaar en een kip 6 weken wordt. De getallen zullen dus niet exact zijn, maar geven wel een indruk van de orde van grootte:


Als ik dat in een tabel uitzet, dan krijg je dit:
Om de boel eerlijker met elkaar te kunnen vergelijken kan je delen door het landoppervlak, zodat je het aantal wezens per vierkante kilometer krijgt:

Je ziet dat Nederland de meeste mensen heeft van deze 4 landen, maar het verbleekt bij het aantal dieren dat we hier hebben: ongeveer 5 keer zoveel kippen, bijna net zo veel varkens en ongeveer een kwart zoveel koeien. Denemarken wordt vaak genoemd als het land met de meeste dieren, maar dat is per hoofd van de bevolking: met een bevolking van eenderde van die van Nederland hebben ze meer dan twee keer zoveel varkens als mensen, maar in absolute getallen hebben er maar een fractie meer dan Nederland. Daarnaast heeft Belgie relatief veel vleeskalveren. Maar dat zijn de enigemaatstaven waarmee deze landen kunnen concurreren. Op praktisch alle fronten verbleken de statistieken van onze buurlanden ten opzichte van de onze.

En om de uitspraak "het stikstofprobleem komt vooral door immigranten" te pareren: inderdaad, Nederland is vol qua mensen, maar qua dieren is het nog veel, veel voller.

Dit ziet je ook terug in de verdeling van landgebruik:
bron: eurostat

Van bovengenoemde landen is Nederland koploper op gebied van grasland: 34% is weide, terwijl Belgie niet verder komt dan 28% en Duitsland en Denemarken rond de 20%. Van deze landen is Denemarken koploper op het gebied van landbouwgebruik, maar heeft wegens de kleine bevolking nog steeds genoeg ruimte voor 22% van hun grond aan natuur, terwijl dat in Nederland 17% is. Maar over het algemeen wijkt het landbouwgebied van Nederland niet veel af van die van onze buurlanden. Dus gezien onze de gigantische veestapel in Nederland is Nederland superefficient in het kweken van veevoer, of er wordt heel veel geimporteerd. Ik denk dat het voornamelijk het laatste is...

Ten slotte is er nog een stelling die vaak terugkomt rond het landgebruik van Nederland:

"De natuur is Nederland is teveel verspreid. We moeten minder natuur hebben"

Laten we daarom eens gaan kijken naar de Natura2000 gebieden van deze landen:

zie bron, bron, bron, en bron

Je ziet dat Nederland het hoogste percentage Natura2000 oppervlak heeft, maar het zit in dezelfde orde van grootte. Hierbij moet wel gezegd worden dat het Waddengebied lekker meetikt in de berekening: dit water kunnen we immers niet voor iets anders gebruiken. Als je kijkt naar het aantal gebieden, dan is iets verrassends te zien: het grootste land, met uitgestrekte berggebieden en wouden, heeft verreweg de meeste gebiedjes, waardoor het gemiddelde formaat veel kleiner is dan de andere landen. Belgie weet de gebieden het beste aan elkaar te rijgen, waarschijnlijk vooral in de Ardennen.

Conclusie:
Qua landgebruik zijn we nog steeds redelijk natuurlijk, vooral dankzij de vele binnenwateren. Maar de gebieden zijn niet meer versnipperd van bij andere landen. De veestapels van omliggende landen verbleken bij die van ons. Hoewel ons land ook dichter bevolkt is, is het verschil bij vee veel groter. 

We zijn een gemiddeld landje, maar met absurd veel vee.

23 opmerkingen:

  1. Ik had geen beter stuk kunnen schrijven, chapeau!
    Thea

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Staan er al trekkers in jouw straat? Op de website van het Europese statistiekbureau EUROSTAT kun je gedetailleerde gegevens vinden over de veestapel per EU-lidstaat. Ik ben benieuwd naar het vervolg.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Die staan elke dag al in de straat, maar gisteren gingen ze de snelweg op, terwijl ik de fiets nam

      Verwijderen
  3. Ik zag op de kaart van de minister dat Limburg heel veel stikstof moet minderen. Maar ik zag op de website van Agrifacts het artikel https://stichtingagrifacts.nl/stikstofnormen-boerensloten-veel-strenger-in-nederland/. Hoe moeten wij stikstof uitstoot verminderen als er zo’n grote hoeveelheid via de riviertjes Worm, Roer, Geul en Gulp het land in komt? Kan iemand me dat uitleggen? Hetzelfde geldt voor de enorme uitstoot van de bruinkool groeve in Garzweiler. We hebben de rotzooi, maar kunnen er niets aan doen!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dat is ingewikkelde materie, men moet wetenschappelijke metingen met foutmarges omzetten naar concreet beleid. Daarom probeer ik me daar ver van weg te houden en me te richten op harde cijfers.

      Verwijderen
  4. Poeh, poeh, wat een werk!
    Maar dank voor heldere en interessante informatie. Heel benieuwd naar het vervolg.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Even advocaat van de duivel, harde cijfers, CBS, dergelijke bedrijven zijn helaas niet vrij van Overheidsinput, dus in hoeverre zijn dergelijke cijfers hard. Dit blijkt wel uit het feit dat niet alle uitstoot meegenomen werd aldus de media. Dit terzijde.

    Landen zijn niet met elkaar te vergelijken, al doe je een goede poging. Het ene land is goed in het produceren van vlees, de ander in hout, weer een ander vis, olie, graan en ga zo maar door. Waarom zou de uitstoot in Nederland mbt welk beroep dan ook gelijk moeten zijn aan andere landen in de EU?

    Waarom niet doen waar we goed in zijn en natuur die we hebben niet volbouwen? Ik woon in de Randstad, op voorheen weideland, er wordt geen natuur aangelegd, er worden huizen gebouwd, met 2 bomen in de straat. Houten hekken als erfafscheiding, afgesloten gegraven water, en stenen tuinen.
    Zelfs een park is er niet. Steeds meer mensen raken depressief , overprikkeld en geaggiteerd, niet door koeien, of hun poep, maar door een te vol gebouwd land.

    Boeren willen best meer bomen op hun weiland, of natuur in de zijbermen, voedselbossen bij de varkens en kippen, maar dat mag niet. Kijk maar eens wat je mag met weidegrond, niks. Tot het van de Overheid is, dan gaat het voor een klap geld naar een projectontwikkelaar die er nog duurdere huizen op zet. Met 2 bomen en heel veel mensen, geen natuur.
    Gebeurd hier al jaren.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Advocaten van de duivel zijn altijd welkom ;-). Veel van deze statistieken zijn bevestigd door meerdere bedrijven en instanties. Het bewust op grote schaal manipuleren van deze data zou alleen met een complot kunnen.
      De vraag is hier niet of een land geen vrijheid heeft om met zijn land te doen waar hij of zij goed in is, maar om te kijken dat er een oorsprong zit in waarom de regels in Nederland strenger zijn dan in andere landen.
      Het is best schrijnend, maar onze steden zijn meestal beter voor de biodiversiteit dan ons boerenland. De monocultuur is voor insekten en vogels hetzelfde als een woestijn. Een stad heeft daarentegen haagjes, perkjes, vogelnestjes enz. Voor mij hoeft Nederland niet voller, maar het is wel gek dat we met een woningnood zitten terwijl de helft van ons land saai boerenland is. Overigens ben ik het met je eens dat wijken een stuk groener mogen.
      En als laatste is er veel mogelijk op een weiland, zie https://www.wur.nl/nl/show/Bomen-planten-op-landbouwgrond-wat-mag-een-boer.htm

      Verwijderen
  6. Ik denk interessante link, maar krijg de factsheet niet geopend. Wat ik wel duidelijk kan lezen is dat je moet oppassen dat weide geen bos wordt door beboming. Precies het probleem. Ook hier waar ik woon.

    Gemeentes mogen kappen wat ze willen, 50 jaar oude bomen voor de toegangsweg voor bouwverkeer, als ze maar een klein boompje terugplaatsen, waarom iemand met weidegrond niet? Ik begrijp dat je dat risico niet durft te nemen als boer. Ondernemingstechnisch gezien gewoon een dom besluit om grond waarmee je alles, je leven, bekostigd om te zetten in iets wat daardoor niets meer opleverd. Terwijl die stap makkelijker wordt als je wel mag kappen en herplanten, net als de Overheid.

    Er staat bij ons nog wel eens weidegrond te koop waarop ik ontzettend graag een voedselbos zou starten, maar ook dat mag niet van de gemeente. En waarom, ik denk, inmiddels, om de dubbele agenda.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Wellicht ben ik naief, maar ik geloof niet zo in de dubbele agenda van de overheid, daarvoor zijn ze veel te chaotisch en zijn ze teveel gericht op korte termijn belangen. Het is veel waarschijnlijker dat je het slachtoffer ben van de regelzucht van de overheid

      Verwijderen
  7. Hoe verhouden deze cijfers zich trouwens tot de uitstoot van bedrijven als Tatasteel en Schiphol (beide voorzien van een betere lobby in Den Haag) en de stikstof die Nederland vanuit het buitenland krijgt?

    Ik hoor het argument vaker dat deze discussie vrij eenzijdig wordt gevoerd en de bedrijven er (weer) gemakkelijk vanaf komen. Ben benieuwd of het klopt.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Nog ter aanvulling, ik ben minder onder de indruk van de hoeveelheid runderen per km2, wij wijken - als ik naar jouw staatje kijk - niet heel veel af van de buurlanden. Het indelen naar km2 is dan ook een wat arbitraire maatstaf denk ik zo. Hoe zit het met dierenwelzijn? Wat als de dieren het hier verhoudingsgewijs beter hebben dan in omringende landen? Gaan wij dan extra dierenleed importeren op termijn?

    De kippen zijn er dan wel weer heel veel, maar om die nou gelijk te vergelijken met het aantal mensen of immigranten....iets met appels en peren...

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Bedankt voor je reactie, even een paar antwoorden:
      -Ik ben het zeker mee eens dat de industrie ook zijn steentje moet bijdragen. Ik wil me hier beperken tot absolute cijfers, geen vergelijkingen tussen NOx en NH3.
      -Dieren per oppervlak en per inwoner lijken me hele goede vergelijkbare cijfers. Het is anders niet echt eerlijk om Nederland met Duitsland te vergelijken.
      -Van deze argumenten is Dierenwelzijn het lastigste in cijfers uit te drukken, dus daar ga ik me zeker niet aan wagen. Hebben dieren het hier echt beter dan in Duitsland? Met 70-80% vleesexport zijn we nog heel ver verwijderd van vlees import

      Verwijderen
    2. Kijk en daarom zet ik nou grote vraagtekens bij de wijze waarop deze discussies worden gevoerd en bij mensen die er zo maar wat van vinden. Vooral als er wat feiten (cherry picking) bij elkaar geharkt worden, een arbitraire maatstaf er tegenaan geplakt wordt en er vervolgens verregaande conclusies aan verbonden worden. Wat als de vleesexport gaat dalen en andere landen moeten daardoor (gedwongen) hun eigen vleesindustrie gaan opzetten? Schaalverkleining werkt juist verspilling in de hand en daarnaast verplaatst het probleem - als dat er inderdaad is - juist naar andere landen. Hoe zit het met de controleerbaarheid van het dierenwelzijn m.b.t. hun export? Of kijken we dan genmakshalve weg omdat het niet meer ons probleem is en wij ons straatje schoongeveegd hebben? In dat opzicht kan ik mij nog wel de visserij herinneren. Grote investeringen gedaan in de pulsvisserij, echter een verbod daarop van de EU omdat Frankrijk verder wilde met de sleepnetten. Overigens zijn de vissers hierna aan de beurt zodat een inkrimping zal leiden tot overbevissing van Afrikaanse wateren zoals bij Somalië. Maar goed, wij deugen en dat is dan kennelijk het belangrijkste.

      Daarbij moet je jezelf eens afvragen hoe kwetsbaar je je als land maakt als je miljarden uit de schatkist wegtrekt en een industrie opdeelt die cruciaal is voor de voedselvoorziening in Nederland. Uit de laatste pandemie is wel gebleken hoe goed de overheid het heeft gedaan in panieksituaties. En daarbij...wat als andere landen opeens niet meer aan ons gaan leveren en wij hier met vlees en zuiveltekorten te maken gaan krijgen. Ik ben benieuwd hoe wij dat gaan oplossen als de weilanden opeens vol staan met huizen...




      Verwijderen
    3. Dit artikel gaat alleen over waarom het probleem in Nederland groter is dan in omliggende landen, en daarbij zijn de genoemde getallen prima. Drogredeneringen als "no farmers no food" en "met onze veeteelt zijn we juist lief voor diertjes" debunk ik in volgende posts

      Verwijderen
    4. Ja maar wat je nu stelt wordt niet gezegd. Ik denk dat we allemaal wel eens zijn dat er best wel wat moet gebeuren, maar niet uitsluitend vanwege een verondersteld stikstof of ammoniakprobleem. Gezien de inbreng van de industrie in zowel stikstofoxiden en ammoniak - in beide categorieën bestaat respectievelijk de top tien uit bedrijven in de industriële sector (Tata Steel 6,0244 mln kg Schiphol 3,634 mln kg en Dow Benelux 2,13 mln kg etc.) en de top drie uit de industriële sector - Rockwool BV 259k kg, Yara Sluiskill 255k kg en Chemelot 113k kg.

      Bij de probleemoplossing zou dan ook de sector industrie moeten worden betrokken. Het buitensluiten van deze sector zorgt ervoor dat de indruk van vriendjespolitiek en landjepik (woningnood) wordt gewekt. Daarbij denk ik dat Den Haag een ernstige fout maakt. Gezien de houding en instelling van boeren gaat dit nog decennia duren en heel, heel veel geld kosten. Zorg dat je met de industrie en de agrarische sector aan tafel gaat en tot oplossingen komt, als die echt zo nodig zijn.

      Zoals het nu verloopt begint duidelijk te worden dat het doorlopende gebrekkige optreden van Den Haag in crises (gascrisis, vluchtelingen, toeslagen, woningnood, COVID, etc etc) voor wachtrijen op het Malieveld zorgt, wat ze ook besluiten en hoe ze het ook vertellen, groepen mensen in de samenleving worden bozer en bozer en de sfeer wordt met de dag grimmiger. En dan heb je - nogmaals - nu met een bevolkingsgroep te maken die geen stap opzij doet en categorisch gaat weigeren om mee te werken. En eerlijk gezegd hebben ze best wel gelijk.

      En ja, de boeren zorgen inderdaad voor ons eten. Onder andere door het vullen van de staatskas met de export.

      Verwijderen
    5. Sorry vergeten te melden. Ik ben overigens heel benieuwd hoe je de diervriendelijke pluimveesector *kuch* uit Polen en bijna EU-lid Oekraïne in je verhaal over diervriendelijkheid mee gaat nemen. Deze voldoen namelijk bij lange na niet aan de Europese Welzijnswensen. Toch mooi dat wij nu in de EU weer legbatterijen hebben, die sinds 2012 verboden zijn.

      Verwijderen
  9. Ik begin me steeds meer af te vragen of het allemaal wel zin heeft wat we in Nederland met die CO2 willen? De grote wereldleiders zouden het voorbeeld moeten geven, maar het gaat gewoon niet gebeuren. We stevenen met de hele wereld rechtstreeks op het einde af. Kijk om je heen en constateer, de meeste mensen leven in het nu. Ik ga het allemaal niet meer meemaken, maar mijn zoon zal misschien moeten gaan verhuizen van het westen des land naar hogere gebieden. De Po in Italië staat al droog, overal gaat een drinkwater tekort ontstaan. Rampen blijven niet uit en we zien het allemaal met lede ogen aan. Ik vind het vervelend om te zeggen, maar de mensheid blijft met een klein groepje over als ze geluk hebben, ergens diep onder de grond.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Als mensheid hebben we de potentie om de komende eeuw armoedeproblemen en klimaatproblemen op te lossen, maar we hebben ook de potentie om onze wereld te vernietigen met kernwapens of milieurampen. Je zou dus kunnen zeggen dat dit de meest interessante eeuw van de mensheid wordt

      Verwijderen
    2. Nou, om aan alle desinformatie maar meteen een einde te maken. De mens kan de aarde niet vernietigen. Al zouden wij het willen. De Aarde heeft veel maar dan ook veel erger meegemaakt dan wat de mens ooit heeft gedaan of kan doen: miljoenen jaren van meteorietinslagen, wereldwijde droogte (er groeiden zelfs palmbomen op de Noordpool), overstromingen, tornado's, zonnewinden, het verschuiven van de continentale platen, tsunami's, branden, grote erosie, ijstijden die herhaaldelijk optraden .

      De mens overschat zichzelf als het gaat om wat wij doen en wat wij veroorzaken en vooral wat wij kunnen beheersen. Zo belangrijk zijn wij echt niet en die invloed hebben wij al helemaal niet. Wij kunnen onszelf niet eens redden of helpen, laat staan een hele planeet. Met de Aarde gaat het prima, het bestaat al 4,5 miljard jaar en de mensheid maar 100.000 jaar en de planeet zal nog lang bestaan als wij allang uitgestorven zijn.

      Wij zijn een plaag voor de aarde, dat wel maar ook niet meer dan dat. Wij vervuilen de leefomgeving waardoor wij gaan uitsterven. En dat is helemaal niet erg. De aarde begint gewoon weer iets nieuws.

      Verwijderen
    3. Detail: ik had het niet over "de aarde", maar over "onze wereld", waarmee ik onze beschaving bedoel. Voor de rest ben ik het grotendeels met je eens

      Verwijderen
  10. Hans van Swoll6 juli 2022 om 20:17

    Gaat niet gebeuren. Blijft helemaal niemand over.

    BeantwoordenVerwijderen