vrijdag 10 februari 2023

Waarom ik eindelijk biologisch ben gaan eten

Elke keer als ik in de supermarkt kom sta ik bij het groentevak te wtijfelen: de duurdere biologische, of toch maar weer gewoon de goedkope? In mijn studententijd kon ik deze argumentatie nog verdedigen, maar naarmate ik welvarender ben, en nota bene investeer in duurzame akkerland is het onhoudbaar geworden. Dus bij deze alle argumenten waarmee ik voorheen goedpraatte dat ik geen biologische producten kocht, en nu wel. 

En voordat je het je afvraagt: nee, niemand betaalt mij om iets te schrijven. Ik heb geen aandelen van welk keurmerk dan ook. Ik heb dus wel aandelen van Land van Ons, maar ik schrijf hier anoniem, zij weten niet wie ik ben, en er is dus geen wederdienst of wat dan ook. Het enige risico bestaat dat mensen door dit artikel mileubewuster gaan leven en dat ik daardoor op een mooie wereld ga wonen, maar ik verwacht dat de impact verwaarloosbaar is. 

Goed, waar waren we? Oja, waarom ik geen biologische producten kocht:  

Zijn de eisen voor biologisch wel goed?

Keurmerken zien er leuk uit, maar door de berg aan keurmerken is er een soort van keurmerkinflatie ontstaan. Een mooi voorbeeld is het Max Havelaar keurmerk, onderdeel van het internationale Fairtrade keurmerk. Voor veel fabrikanten en winkels was het keurmerk te duur, omdat er een minimumprijs voor boeren wordt gehanteerd, zodat men gewoon een eigen keurmerk heeft bedacht: UTZ, onderdeel van het Rainforest Alliance. Maargoed, we dwalen af: waar staat biologisch voor? De hoofdregels zijn:

  • Geen gebruik van synthetische bestrijdingsmiddelen
  • Geen kunstmest
  • Bij dierenproducten is rekening gehouden met dierenwelzijn. Biologisch vlees is typisch minstens zo diervriendelijk als "beter leven 3 sterren", zie hier

Geen slecht lijstje dus, maar het blijft een keurmerk, dus het kan nooit perfect zijn voor alle situaties. Bijvoorbeeld:

  • Binnen de biologische landbouw is genetische modificatie niet toegestaan. Hier kan je veel vraagtekens bij zetten. De natuur doet de hele evolutie aan genetische modificatie, en de mens ook wegens plantveredeling, waarom mag deze stap dan niet, zelfs niet als het veel productievere planten oplevert?
  • Er zijn wel eisen over meerdere gewassen op dezelfde akker, zodat het interessanter is voor insekten en om plagen te reduceren, maar ik zie geen eisen wat betreft maaiseizoenen (om weidevogels te beschermen) en houtwallen, die ontzettend belangrijk zijn voor ecoverbindinszones.
  • Een akker moet 2 jaar biologisch zijn verbouwd voordat het keurmerk kan worden gegeven. Dit betekent dat een boer dus twee jaar minder inkomsten heeft door de lagere opbrengst, maar nog niet de voordelen heeft van hogere prijzen. Het omschakelen naar biologisch is dus een enorme investering. Het zou fijn zijn als er een soort overgangskeurmerk zou komen zodat deze producten toch gunstig verkocht kunnen worden, of dat de overheid de gedorven inkomsten compenseert.
Hoewel er kantekeningen te plaatsen zijn, denk ik dat het biologische keurmerk op veel gebieden ambitieus genoeg is om een verschil te kunnen maken. Zonder dit keurmerk zou het erg ingewikkeld zijn om alle producten apart te moeten overwegen of ze goed genoeg zijn.

Biologisch voedsel heeft veel meer landgebruik, dus is juist slecht voor het milieu

Dit is denk ik het meestgebruikte argument tegen biologisch voedsel: de opbrengst van een biologische akker is kleiner, dus men heeft meer landoppervlak nodig om hetzelfde voedsel te kunnen verbouwen, met als gevolg dat er meer natuur opgeofferd moet worden voor landbouw. Sommigen gaan zelfs zover dat we de wereld niet meer zouden kunnen voeden als alles biologisch zou zijn. Zie bijvoorbeeld hier en hier. Maar zo eenvoudig is het niet. Doordat bioligische boeren geen pesticides en kunstmest gebruiken, is de biodiversiteit op een biologische akker veel hoger en is er minder uitspoeling van nutrienten. Bovendien stoot kunstmest veel stifstofoxide uit, wat zowel een stikstofprobleem als een broeikasprobleem veroorzaakt. Zie onder andere hier en hier. Het verschil aan biodiversiteit is enorm: onze conventionele landbouw is dermate "platgespoten" dat het voor de gewone flora en fauna als woestijn wordt gezien: niks te beleven. Alle groene weides in Nederland zien er wellicht mooi uit, maar voor de natuur tellen ze totaal niet mee. Biologische akkers en weides daarentegen hebben veel meer te bieden voor insekten, weidevogels en kunnen daarom meer meegeteld worden tot natuur.

En wat betreft het argument dat we niet de hele wereld kunnen voeden met biologisch eten: door minder vlees te eten kan het extra landgebruik met gemak gecompenseerd worden.

Biologisch voedsel zit vaak plastic verpakt

Als ik mezelf soms bijna had overtuigd om een biologische komkommer te pakken, was er soms nog een obstakel dat me tegenhield: de biologische komkommer zat in plastic, en de gewone niet. Hoe kan iets dat onnodig extra verpakt dit nou goed zijn?

Het antwoord is simpel: verpakte groente gaan ongeveer drie keer zo lang mee als onverpakte groente. Het reduceren van uitval wegens verroting compenseert ruimschoots de extra milieubelasting van de verpakking.

Biologisch voedsel is duur

En dan komen we bij het belangrijkste punt van ons pinnige Nederlanders en bovendien mensen die snel met pensioen willen: het is duurder. En dat in een wereld waar de voedselprijzen al aardig aan het stijgen zijn. Dus ben ik voor de grap eens gaan kijken hoeveel het scheelt bij de Lidl:



Het viel me op dat veel producten slechts 10 cent duurder waren. Vooral bij melk was ik zeer verbaasd over het verschil. Bedenk dat bij dierenproducten zowel al het voer biologisch moet zijn als dat het dierenwelzijn op orde moet zijn. Ook verbaasde ik me over de wortelen, die exact evenduur waren, en de komkommer, die immers in de volle grond geteeld moet worden en beduidend beter smaakte. de enige echte uitschieter is de koffie.

Er is wel een dingetje wat de keuze lastig maakt: de biologische producten komen soms van verre streken. Dit kan voor mij ooit een overweging zijn om toch voor het lokale product te kiezen.

Mijn koopgedrag maakt heel weinig uit, uiteindelijk zijn het de grote bedrijven die het verschil maken.

Deels is dit natuurlijk waar: we worden op televisie doodgegooid met adviezen om de thermostaat een graadje lager te zetten, en ondertussen krijgt de fossiele industrie bakken subsidie om door te vervuilen. Het aanpakken van de industrie heeft een veel groter effect dan het veranderen van consumentengedrag. Een mooi voorbeeld is de duurzame cacao: enkele jaren terug startte Oxfam Novib de actie "groene Sint", om chocoladeletters duurzamer te krijgen. Binnen no-time waren praktisch alle chocoladeletters duurzaam, zonder dat de consument er veel voor hoefde te doen. Als biologisch zo goed is, waarom zorgen de boeren en winkels niet gewoon voor 100% duurzaam?

Zo gemakkelijk is het helaas niet. Zoals ik al eerder aangaf is de omschakeling naar biologisch lang en duur. Vooral de dure grondprijs in Nederland werkt tegen. Op dit moment wordt ongeveer 4% van de Nederlandse landbouwgrond voor biologische teelt gebruikt. Daarentegen is 3% van de verkochte voeding biologisch. Ik weet niet of dit verschil komt doordat de meetmomenten niet precies gelijk liggen of omdat een biologische akker minder opbrengt. Grofweg verschillen ze niet veel van elkaar. 

het Europese gemiddelde is nu zo'n 9%, met uitschieters als Oostenrijk die al 25% biologische landbouw hebben. Zoals bij veel statistieken bungelen we als Nederland weer onderaan. Er zullen nog vele jaren overheen gaan voordat in Nederland al het voedsel biologisch is, en tot die tijd kan de consument meehelpen om het verschil te maken.

Conclusie

Als een winkel beide versies aanbiedt, vind ik dat ik geen excuus meer heb om niet-biologische producten te kopen. Het is wellicht geen utopisch keurmerk, maar wel het beste wat we op dit moment hebben. Voor het kleine prijsverschil hoef ik het niet te laten.

Koop jij wel eens biologisch voedsel?

11 opmerkingen:

  1. Ik koop zoveel mogelijk biologisch.
    Toen onze kinderen toen thuis woonden was het voor mij niet te betalen, er ging natuurlijk veel meer door, maar nu we nog samen zijn is dat geen probleem meer.
    Geen snoep meer, zoveel mogelijk gezonde producten en wat ik biologisch kan kopen doe ik. Lianne
    We

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Onze groenten en fruit kopen we direct bij de boer. Of dat allemaal zo biologisch is, valt te betwijfelen, maar ik koop liever direct bij de boer dan bij een supermarkt. Wat je zegt qua keurmerken, er is een wildgroei van keurmerken waarbij allerlei instanties elkaar de hand boven het hoofd houden. Dus ook of hetgene wat je biologisch koopt echt biologisch is, is lastig te controleren.

    Verder ben ik al ruim 4 jaar vegetariër. Sinds ik geen vlees meer eet en geen groenten uit potjes ben ik veel minder ziek, vooral in de winter. Daarnaast draagt het bij aan een betere wereld, aangezien zo'n 60% van de gewasteelt op aarde wordt verwerkt als diervoeder.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Inderdaad, vegetarier zijn zet veel meer zoden aan de dijk dan biologisch eten. Een eis van Biologisch is dat het proces goed gecontroleerd wordt om aan te tonen dat het biologisch is, maar waterdicht zal het nooit zijn. Ik geef ook vaak de voorkeur aan lokaal eten.

      Verwijderen
    2. Nou, ik heb gezien wat populaire gewassen als quinoa, amandelen, avocado's, cashewnoten en Soja met de natuur uithalen. Brrr...nee dank u.

      Verwijderen
    3. Veeteelt is vele malen vervuilender dan plantaardig voedsel, maar uiteraard kan je alle produkten op zowel een goede als een slechte manier verbouwen, vandaar dat het fijn is dat er keurmerken bestaan.

      Verwijderen
    4. @anoniem: wie zegt dat vegetarisch eten bestaat uit quinoa, amandelen en avocadi's? Dat zijn hype-gewassen van dit moment en hebben weinig met vegetarisch te maken.

      Verwijderen
    5. Er zit wel wat in. Het verbouwen van Quinoa of Sorghum doodt alles op een akker, in de naaste omgeving en eronder. Maar dan ook echt alles. Veeteelt is lang niet zo vervuilend. Sorry, maar jullie vertellen gewoon onwaarheden. Net zoals de warmtepompen die zogenaamd beter voor het milieu waren. Goed te zien dat steeds minder mensen in de propaganda en het gedram meegaan. #sorrynotsorry.

      Verwijderen
    6. google vertelt me dat vlees een carbon footprint heeft van 30-40 kg CO2e/kg, quinoa slechts 1,2. Ook lees ik dat quinoa nauwelijks pecticides nodig heeft. Voordat je mensen beschuldigt van onwaarheden zou ik het prettiger vinden als je je beweringen staaft met bronnen.

      Verwijderen
  3. Enorm triest dat het FD in opdracht van minister Adema heeft berekend, dat landbouw in zijn geheel verlies leed sinds de eeuwwisseling. De reden is de hoge prijs voor grond.
    Steeds meer producten moeten ingevoerd worden.
    Kassen waren iets beter, maar door de energieprijzen hebben velen het loodje gelegd. Plantise was daarin de grootste. Daar betrok ik en ook de geënte tomaten en komkommerplanten vandaan. Ook de bio plantgoed kwekerijen kochten daar hun geënte planten.
    De gehele landbouw is failliet aan het gaan. Ik vind het triest. Land van Ons kan alleen bestaan door donaties. Een verlieslijdende zaak.
    Bron: https://fd.nl/economie/1465434/landbouw-in-nederland-maakt-bijna-altijd-verlies-vjb3caP5lOsr

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Interessant artikel! Grond is in Nederland gewoon ontzettend duur, en is het dus erg moeilijk om een rendabel grondgebonden bedrijf te hebben. Maar als je de grond laat betalen door een cooperatie als Land van Ons, die geen winstoogmerk hebben, is er meer mogelijk.

      Verwijderen
  4. Zoek ook even op het Kippenexpiriment (volgens mij deze: https://www.youtube.com/watch?v=e6z2c6CuYzQ). Als je daarna nog niet overtuigd bent om toch biologisch te willen eten, dan weet ik het ook niet meer.

    Nog een tipje voor mensen met een voorkeur voor AH: Neem Premium, dan krijg je 10% korting op biologisch. Soms is daarmee biologische boodschappen doen bij AH goedkoper dan bij Lidl. Misschien dus leuk om de prijzen van de bio producten van AH ook in dezelfde tabel te zetten.

    BeantwoordenVerwijderen