maandag 13 maart 2023

Zijn de boeren de spil in de Nederlandse economie?

De provinciale verkiezingen gaan voor een groot deel over de problematiek rond de agrarische sector. Een tijdje terug heb ik het al gehad over uitspraken gehad als "stikstof is alleen een probleem in Nederland" en "geen boer geen voer", dus hebben we nog een belangrijk speerpunt van de boeren over: "de veeteelt is onmisbaar voor de Nederlandse economie".

En dat is meteen een hele lastige uitspraak, want hoe meet je dit, en waar leg je de grens? Tel je bij landbouw alleen de produktie, of ook de verwerking, zoals de slagerijen en andere voedingsmiddelenindustrieen? Maar als je die bedrijfstakken meetelt, mag je dan de verwerking van geimporteerde produkten meetellen? En bedrijven die boeren ondersteunen, zoals loonwerkers, transporteurs? En bedrijven die bedrijven ondersteunen die de boeren ondersteunen? En hoe zit het met subsidies?

Om bovenstaande redenen dienen de getallen die in dit artikel genoemd worden slechts als orde van grootte. 

Omzet
Dus laten we maar snel naar de getallen gaan! Volgens het CBS droeg de landbouw 1.4% bij aan het bbp van Nederland, oftewel een slordige 11 miljard. Om de landbouw heen hangt een "wolk" van leveranciers, verwerkers en handelaren, het zogenaamde "agrocomplex". Als je die meetelt, dan kom je op 6.4%, oftewel 52 miljard. Van deze omzet wordt grofweg 38% door veelteelt opgewekt, dus grofweg respectievelijk 4 en 20 miljard.

Is dat veel? Laten we het vergelijken met een paar grote bedrijven in Nederland. Ik heb de "overlopers" Unielever (omzet 60 miljard) en Shell (omzet 381miljard) bewust weggelaten:


Zoals eerder gezegd: dit is appels met peren vergelijken, maar het geeft wel een orde van grootte: ASML, Philips Medical en Randstad hebben samen meer omzet dan het hele agrocomplex. En als je dan bedenkt dat deze bedrijven pakweg 200 hectaren innemen, en het agrocomplex een slordige 2.000.000 hectaren, dan geeft dat wel te denken: het geld dat verdiend wordt met een industrie die ongeveer de helft van Nederland inneemt had ook verdiend kunnen wordt met slechts 0,01% van het oppervlak! Ondankt de exportrestricties verwacht ASML te kunnen groeien naar 40 tot 60 miljard omzet per jaar in 2030, dus de halvering van veestapel voor 2030 wordt ruimschoots gecompenseerd. 

Als we het grafisch weergeven wordt het nog meer duidelijk:
Het hele agrocomplex is geen enorme speler. Vooral als je gaat kijken naar de echte veroorzaker van het stikstofprobleem. Het donkergroene vakje linksonder het agrocomplex is de pure veeteelt. Het rechtse stuk van de veeteeltbalk wordt voornamelijk ingenomen door agroreuzen als De Heus en For Farmers.

Subsidies
Subsidies worden in vele vormen gegeven, van directe Europese potjes tot stoppremies. Hieronder volgens enkele potjes:
Is dit veel? Deze subsidies zijn hele moeilijk te verhouden tot wat het oplevert en tot andere bedrijfssectoren. De meeste grote techbedrijven ontvangen ook bakken aan subsidie in de vorm van WBSO (Wet Bevordering van speur- en Ontwikkelingswerk) en kost de belastingbetaler in 2018 al 1.7 miljard. Bedrijven als Shell, ASML en Booking.com profiteren hier het meeste van.

Hoewel ik 835 miljoen op een omzet van 11 miljard aan de hoge kant vind, is het waarschijnlijk niet heel veel meer dan andere bedrijven ontvangen. Zoals altijd is het erg lastig om het geld op de juiste plek te laten landen. 

Afzet 
Omzet is een lastige term, omdat daar ook de inkoopkosten inzitten, en subsidies zijn al helemaal ondoorzichtig. Dus wellicht is het leuk om te gaan kijken wat onze veeteelt nu echt oplevert. De website Agrimatie van de universiteit van Wageningen geeft mooie infographics over de veelteelt. Zo kan je zien welke ruwe grondstoffen Nederland binnenstromen en hoeveel producten er geexporteerd of geconsumeerd worden:
bron: Agrimatie

Als ik alle binnenlandse afzet en export neem en daar de import van aftrek, dan kom ik voor zuivel, varken en pluimvee op ongeveer een totale omzet van 20 miljard. Dit komt behoorlijk overeen met de omzet van het "veeteelt agrocomplex" stukje.

Samengevat:
Voor een sector die ongeveer de helft van het oppervlak van Nederland opeist, daarmee grote schade toebrengt aan het milieu en daarmee de rest van het land op slot zet, levert het beroerd weinig op.

Stem komende woensdag dus liever op een partij die je provincie mooier en leefbaarder wil maken

23 opmerkingen:

  1. en dan ga je gloeilampen eten en chinese meuk of gemanipuleerd voedsel? Volgens mij is omzet niet het belangrijkste maar zelfredzaamheid. Waarom denk je anders dat China, die (bijna) alles zelf kan maken zo boos is dat ze geen chips (kan ook iets anders zijn daar wil ik vanaf wezen) kregen geleverd. Een land moet doen waar hij goed in is voor zijn inwoners. En dan pas als export. Want Schiphol vergroten zou de omzet zeker goeddoen, maar past weer niet zo mooi ih plaatje om de provincie mooier te maken. En leefbaarder met dusdanige immigratiestromen wordt in een land met ons oppervlak ook zeer lastig, dan echt liever uitzicht op koeien. Weiland is ook natuur geeft veel meer lucht aan de mens dan nog meer woningen.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. "Een land moet doen waar hij goed in is voor zijn inwoners. En dan pas als export." helemaal mee eens. Laten we de landbouw dan afromen tot wat we voor onze bevolking nodig hebben, dan kan 2/3 dus weg. Dan hebben we een slordige 1300.000 hectaren vrij gemaakt waarmee we met pakweg 10.000 hectaren de woningcrisis kunnen oplossen en de rest van de 1290.000 hectaren wordt omgetoverd in paradijselijke natuur.

      Verwijderen
    2. Als wat je nu schrijft zou kunnen denk ik dat veel boeren er geen probleem mee zouden hebben.

      Maar wat je schrijft gaat niet gebeuren, want het inwoneraantal v nederland blijft groeien.

      En ze gaan velden volgooien met zonnepanelen want zonder gas en benzine autos is er zo ontiegelijk veel elektra nodig, dat gaat met wat er nu ligt niet lukken. Als het net het uberhaupt houdt (en hoe slecht zal uitbreiding daarvan vd gezondheid zijn, die straling is niet best)

      Voor we een groep, in dit geval de boeren, gaan opleggen wat ze moeten doen, moet er eerst eens een uitgewerkt plan komen. Want daar is het misgegaan, en daar blijft t misgaan.

      Geen koeien vd CO2, maar wel woningbouw, maar alleen daar waar de gemeente er zelf wat aan kan verdienen want als je weiland hebt, wat je wel wilt bebouwen mag het niet. Geen koeien, maar wel overal heenvliegen, immigranten opvangen op boten die gebruik moeten maken van dieselaggregaten, hoogbouw in de achtertuin van mensen, alsof leven zonder zonlicht gezond is.

      Als dat wat je schrijft kan, strik erom en doen, maar dat gaat niet gebeuren, want er is altijd wel iemand die geld wil verdienen.... over iemand anders zijn rug. Dus dan zeg ik laat iemand zelf beslissen over zijn eigen brood / huis / leven ipv iets afpakken omdat dat, voor een klein stukje ve een plannetje dat niet verder is uitgewerkt beter uitkomt.

      Verwijderen
    3. Tja anoniem (nee we zijn niet dezelfde) heeft wel een punt. Voedselproductie kunnen we inderdaad beter zelf in de hand houden. Laatst vochten ze in Groningen elkaar de supermarkt uit om het laatste pak yoghurt (leveringsproblemen). Ook vorige week (en vandaag) een artikel in het AD over legbatterijen in de Oekraïne en welk dierenleed daar vandaan komt. Gatsie. Moeten we allemaal maar niet willen.

      https://www.ad.nl/binnenland/steun-voor-oekraine-zorgt-voor-meer-import-barbaarse-eieren-te-raar-voor-woorden~a69e7b72/

      Verder is dat CO2 maar een beetje een overtrokken argument, als Groot-Brittannië vandaag zou ophouden met bestaan dan maakt dat voor het hele CO2 gebeuren 2% uit. De sleutel ligt in Aziatische en Zuid-Amerikaanse landen. En die geven nogal weinig om het milieu. Hoe gaan we dat oplossen?

      Verwijderen
    4. Ik ben er helemaal mee eens dat we zelfvoorzienend moeten zijn, maar op dit moment maken we 3 keer zoveel voedsel dan nodig, en moeten we veel basale dingen importeren, zoals energie.

      Verwijderen
    5. Zelfvoorzienend zijn is een beetje een leeg argument als je een land bent in de EU. Duitsers maken bijvoorbeeld veel meer auto's dan ze zelf nodig hebben. Autarkisch zijn is een leuk idee maar een volstrekt achterhaald idee, de Sovjet-Unie bewees al eerder (comecon) dat het totaal niet werkt.

      Het bijzondere is dat wij onszelf normen - v.w.b. stikstof - hebben opgelegd die volkomen onhaalbaar en onwerkbaar zijn en vele malen hoger dan bijvoorbeeld Duitsland. Met een naderende mondiale voedselcrisis zijn bijzonder genoeg de Nederlandse boeren de enigen die onmisbare kennis en know how hebben om deze crisis het hoofd te kunnen bieden. Als het echt menens zou zijn van de overheid met deze problematiek dan mis ik de draconische maatregelen tav Schiphol, Tata Steel en Rockwool.

      Neemt niet weg dat er iets gedaan moet worden maar om iedere korstmos op de Veluwe te willen redden...daar zijn wij gewoon een te klein land voor. Als je de huidige bouwplannen buiten de randstad ziet dan wordt Nederland een stadstaat met een paar mooie parken erin. En dan wordt het zelfs qua natuur wel heel schraal.

      Ik heb elders op je blog gelezen over een organisatie die gebieden opkoopt, kan je wel vertellen dat het behoud van die gebieden een vrij utopische gedachte is. De positionering van het idee is leuk en slim, maar als de bestemmingsplannen wijzigen begint de onteigening. Of daar moet het die club om te doen zijn natuurlijk.

      We kunnen nu wel zeggen dat we op de dienstensector gaan leunen en de inkomsten alleen voor Nederland zijn, maar dat is te simpel geredeneerd. Afgelopen jaren zijn veel Nederlandse bedrijven door Fransen en Noren overgenomen (Vattenfal, Viaplay etc) waardoor het onzeker is of je echt de inkomsten gaat krijgen via de dividend- en vennootschapsbelasting die je verwacht. Zo heeft Shell, Nederland inmiddels verlaten....

      De boer omwerken naar een industrieel medewerker is in het verleden al eerder gebeurd. Toen vond er op grote schaal regulering plaats vanuit een overheid waarbij ook de geldstromen werden gereguleerd. Ik maak mij met de naderende CBDC toch wel enige zorgen of wij niet dezelfde kant opgaan.

      Verwijderen
    6. bedankt voor je uitgebreide betoog :-). Een paar puntjes:
      -zelfvoorzienend is inderdaad niet haalbaar, maar ik ben er mee eens dat je je land niet nodeloos afhankelijk moet maken van anderen.
      -de regels zijn in Nederland strenger omdat wij hier het grootste probleem hebben. Als onze pap-en-nathouden-kabinetten eerder hadden ingegrepen, dan had het allemaal niet zo drastisch gehoeven. Zie bijvoorbeeld https://www.biomaatschappij.nl/artikel/buurlanden-gaan-anders-om-met-stikstofprobleem/. Dat grote bedrijven ook iets moeten doen tegen vervuiling ben ik het roerend eens. De minister is eerder met de landbouwplannen gekomen omdat zij meer tijd nodig hebben om zich aan te passen.
      -Nederland is voor pakweg 15% bebouwd. Zie http://geld-is-tijd.blogspot.com/2022/06/stikstof-alleen-een-probleem-in.html. De argumenten dat we Nederland aan het volbouwen zijn, zijn dus totaal overdreven. Zelfs met een verdubbeling van bebouwing (ik hoop het niet, maar ik ga even van het ergste uit) is nog steeds 70% onbebouwd.
      -Land van ons heeft niet als doel om stadsuitbreidingen te voorkomen, tenzij ze kunnen laten zien dat natuur meer waarde heeft dan bedrijvigheid, zoals bij het facebook datacenter in Zeewolde. Het voornaamste doel is om van die 2 miljoen hectaren landbouwgrond een zo groot mogelijk deel te transformeren in natuurinclusieve landbouwgrond.
      -het punt over bedrijfsovernames ben ik mee eens. Daar mogen we als Nederland best beter mee omgaan.

      Verwijderen
    7. Is die 15% zeker allemaal bij mij om de hoek. Er blijft geen groen over, zelfs in nieuwbouwwijken 2 bomen PER STRAAT. Te belachelijk voor woorden. Mensen worden er gewoon onaardiger door, geen ruimte.

      Verwijderen
    8. Om een beeld van Nederland te krijgen moet je verder kijken dan jou straat. Zie bijvoorbeeld https://www.youtube.com/watch?v=eUjWdS-z5AA en https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Land_cover_statistics#Land_cover_in_the_EU_Member_States

      Verwijderen
  2. Overigens is "Ondankt de exportrestricties verwacht ASML te kunnen groeien naar 40 tot 60 miljard omzet per jaar in 2030, dus de halvering van veestapel voor 2030 wordt ruimschoots gecompenseerd. " wel heel kort door de bocht geredeneerd. Daar had best wel wat meer moeite ingestoken kunnen worden om dat een beetje te onderbouwen met kennis.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Zoals ik in het begin van het artikel heeft zulke bedragen vergelijken altijd iets met appels en peren. Zo haalt de landbouw vooral poolse gastarbeiders hierheen en ASML vooral indiase kenniswerkers. Maar het geeft wel te denken dat de groeiverwachting van 1 bedrijf in dezelfde orde van grootte is als het halveren van een complete sector.

      Verwijderen
    2. Nooit geweten dat de boeren dezelfde belastingen betalen als beursgenoteerde bedrijven. Sorry maar het is gewoon te simplistisch geredeneerd. Verder zijn er teveel onzekerheden waardoor je gewoon niet kunt compenseren.

      Verwijderen
  3. Deze is een beetje flauw, maar je bent zo consequent: is het nu Agrocomplex of Argocomplex ? ;)

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. op het gebied van taal ben ik totaal niet consequent, bedankt!

      Verwijderen
  4. Goed stuk, Geld is Tijd! Onze natuur en woningbouw zijn ondergeschikt gemaakt aan het produceren van biefstukken en karbonades voor het buitenland. Het wordt tijd dat dat stopt.

    Een hartelijke groet van Jo.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Mooi stuk weer, maar er is meer...
    Toeslagen
    Grun
    Asiel

    Nederland raakt steeds meer versplinterd, maar de vvd blijft de grootste en laat de andere partijen het vuile werk doen. Zo is het altijd geweest.
    Stem voor....

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Als je als uitgangspunt waarde neemt, dan is het denk ik ook goed om te kijken naar de beloning die boeren krijgen voor hun werk. En daarmee samenhangend de prijs die wij voor voeding betalen: is die niet gewoon veel te laag?
    Daarnaast zou ik graag je redenatie omdraaien: wat gebeurt er met Nederland als we ASML morgen sluiten? Mijn verwachting: niet zo veel. Als dat zo is, hoe belangrijk is ASML dan voor NL?
    Uiteindelijk is een maatschappij een zeer complex geheel waarin je niet zomaar een sector eruit kan halen en je een balans moet zoeken tussen alle belangen. Dat is helaas nog niet zo makkelijk blijkt...

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Wat ik frappant vind: de partijen die klagen over dat boeren het moeilijk hebben, zijn dezelfde populistische partijen die klagen dat de voedselprijzen zijn gestegen.
      Ik kan me voorstellen dat voor veel mensen lijkt alsof een bedrijf als ASML alleen maarmachines voor Azie maakt, en dat veeltelers een onmisbare schakel zijn onze maatschappij. Ik denk dat het wel meevalt:
      Veetelers zijn behoorlijk geisoleerd in de keten: For Farmers e.d. komen voer brengen, en Campina e.d. komt de melk weer ophalen. Als ASML op zijn fles gaat, dan trekt het VDL, Pro-Drive, Bosch Rexroth en een hele wolk aan suppliers mee in zijn graf.

      Verwijderen
    2. Ik stel het natuurlijk nogal zwart wit, maar als ASML ophoud te bestaan, dan gaat het leven van bijna iedereen gewoon door. We krijgen alleen niet die nog snellere chips in ons mobieltje. Als de boeren er mee kappen heb ik morgen niks meer te eten. In die zin zijn boeren wel wat meer onmisbaar dan ASML. Als je het wat minder extreem bekijkt, bijvoorbeeld "maar" de helft van de boeren die er mee kapt. Wat zal dat voor de prijzen van voeding betekenen en daarmee ons levensonderhoud? Ik verwacht dat die impact een stuk groter is dan die van ASML.

      Verwijderen
    3. Wat blijkbaar minder bekend is: ASML maakt grofweg 80% van alle lithografiemachines op de wereld, en daarvan is het gros de minder hoogwaardige. Zeg maar de machines die wel naar China mogen. En met die machines worden alle chips simpelere gemaakt, van auto's en wasmachines en oja, landbouwmachines.
      Maargoed, het gaat hier over de landbouw, of eigenlijk alleen over de veeteelt. En de wereld kan prima zonder veeteelt. Sterker nog, plantaardig eten heeft grofweg 10 keer minder grond, water, energie nodig, en stoot 10 keer minder, CO2 en stikstof uit. Hiermee lossen we een 1 klap een groot deel van de voedsel-, water-, energie-, klimaat- en stikstofcrises op, en als bonus voorkomen we de volgende pandemie.

      Verwijderen
    4. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

      Verwijderen
    5. De "volslagen onzin" is onder andere hierop gebaseerd: https://decorrespondent.nl/5411/zo-zou-de-wereld-eruitzien-als-iedereen-veganist-werd/76817028827-d7727a72
      Minder mensen helpt ook, enig idee hoe je dat wilt aanpakken?

      Verwijderen
  7. BBB onvoorstelbaar, bravo!!!!

    BeantwoordenVerwijderen