Afgelopen week keek ik het programma Over Bevolking van de VPRO. De hoofdboodschap was: de wereldbevolking groeit exponentieel, zoals graankorrels op een schaakbord, en om het klimaat te redden is elk nieuw geboren kind teveel. Aangezien ik zowel klimaat, exponentiele groei en geboortepolitiek interessant vind, wil ik wat toevoegen aan de simplistische weergave die deze documentaire schetste.
Over het klimaat heb ik weinig toe te voegen: we hebben ondertussen grofweg 1,7 aardes nodig om ons van welvaart te voorzien, dus de aarde kan best met wat minder mensen. Het gaat me meer over die andere dingen: de exponentiele groei en de geboortepolitiek.
In het programma vergelijken ze exponentiele bevolklingsgroei met het beroemde "graankorrel op schaakbord" verhaal: als je elke keer de hoeveelheid verdubbelt, gaat het op het begin nog langzaam, maar uiteindelijk groeit iets explosief, zoals geld op een spaarrekening. Sommige noemen het rente op rente, of het sneeuwbaleffect. Er zitten echter wel twee hele grote verschillen tussen financiele groei en bevolkingsgroei:
- De rente op mij spaarrekening levert het jaar erop al meteen rente op; een pasgeboren kind gaat pas rond de 30ste kinderen baren
- Geld gaat niet dood
Deze punten zorgen er voor dat geboortes met een hele flinke vertraging effect hebben op de bevolkinsgroei. Dit is bijvoorbeeld heel mooi te zien door China's 1 kind politiek: vanaf 1979 had China ongeveer 1 miljard inwoners en was het niet toegestaan om meer van 1 kind te krijgen. Desondanks steeg de bevolking door tot 1,412 miljard in 2021 waarna er een langzame daling intrad. De bevolkingsgroei kon 42 jaar naijlen omdat de gemiddelde Chinees veel langer bleef leven. En de kinderen die voor 1979 waren geboren (in China kreeg de gemiddelde vrouw 5 kinderen), mochten zelf allemaal 1 kind krijgen.
Op wereldschaal is dit ook bezig: eerst neemt het aantal kinderen per vrouw af, en pas veel later gaat de bevolking midner hard groeien of zelfs dalen. Gapminder laat het heel mooi zien: in 1990 waren er ongeveer 140 miljoen 0-jarigen. Dit getal is sindsdien nauwelijks overtroffen, nu is het rond de 130 miljoen. Met andere woorden: de exponentiele groei is allang gestopt. Alle voorspellingen wijzen erop dat vanaf nu steeds minder 0-jarigen op aarde zullen zijn, en dat ligt gelukkig niet aan de kindersterfte, want die is de laatste eeuw gezakt van 50% naar grofweg 10% in de armste landen en 2-3% in de rijkste landen.
Kortom: plaatjes van graansilo's zijn net zo zinloos angstaanjagend als een PVV spotje met landende vliegtuigen met asielzoekers. Eigenlijk had ik van de VPRO meer verwacht, want 9 jaar geleden had Arjen Lubach al een mooi item over bevolkingsstatistiek:
Maar dan over geboortepolitiek: de makers van de documentaire vertellen dat Nederlandse politieke partijen zich niet willen bemoeien met geboortepolitiek. Voor een groot deel begrijp ik het. De 1 kind politiek van China heeft voor veel menselijk leed gezorgd, zoals geforceerde abortussen en castraties. Ook is er veel maatschappelijk leed, doordat veel mensen aan geslachtselectie deden is er nu een overschot aan mannen. Tenslotten komt er
Zie ook:
Rente op rente: produktie en produktiemiddel tegelijk
hoe groot is het rente op rente effect?
