vrijdag 25 maart 2016

Generaties objectief vergeleken

De laatste weken zag ik veel subjectieve uitspraken over verschillende generaties, zoals "oude generaties hadden ook een zware studietijd, want ik had een studieschuld (Gerard Hormann)" en jong vs oud op huizenmarkt-zeepbel.  Is het niet mogelijk om generaties op een objectieve manier te vergelijken? Dit valt niet mee, omdat generaties vloeiend in elkaar overlopen en omdat er zeer veel factoren spelen. Toch wil ik hieronder een poging wagen.

In onderstaande grafieken heb ik drie generaties gedefinieerd. Ik heb dit enkel gedaan om gemakkelijker over bepaalde tijden te spreken. De jaartallen en kleuren zijn dus volstrekt arbitrair:
  • Babyboom: 1945-1960 
  • Generatie X: 1961-1980
  • Generatie Y: 1981-2000


Netto profijt

Twee jaar geleden kwam het CPB met een studie naar de vergrijzing. Hierin stond de volgende grafiek (waar ik zelf de generaties heb ingekleurd):
bron:  CPB
De bovenstaande grafiek geeft aan hoeveel een gemiddeld persoon netto profiteert van de overheid in zijn resterende leven. Deze grafiek lijkt zeer vervelend voor de generatie X(rood) en Y(blauw). Het is echter een zer vertekend beeld. Het gaat immers om hoeveel je in de rest van je leven profiteert. De babyboomers zijn al grotendeels met pensioen, dus die zullen de rest van hun leven vooral profiteren. De generatie Y heeft net dure studies afgerond, en gaat de komende tijd hard werken om die studies terug te betalen.

Kortom, deze grafiek vertelt slechts een open deur. Helaas vond ik in dit rapport geen andere informatie die nuttig was. Laten we snel doorgaan met informatie die wel nuttig is.

Levensverwachting en pensioen

Levensverwachting is iets wat het CBS goed bijhoudt. Ze houden het zelfs bij per leeftijd. Zo is de levensverwachting van iemand die net geboren is een stuk lager dan iemand die 21 is. Iemand van 21 heeft alle risico's van zuigelingensterfte etc al achter de rug. Om deze reden heb ik de levensverwachting genomen van 21 jaringen en 61 jarigen (bron), en dit vergeleken met de verwachtte pensioenleeftijd (bron).
Zoals je ziet is er qua leeftijd geen generatiekloof, maar een geslachtskloof: terwijl de vrouwen gestaag ouder worden, leeft een man van 1950 net zo lang als eentje van 1980! Terwijl vrouwen ongeveer in elke generatie evenlang van hun pensioen kunnen genieten, gaat de pensioentijd van mannen hard achteruit, van gemiddeld 13 jaar in 1950 naar slechts 8 jaar in 1980.


Studie

Ik kon helaas nergens conrete cijfers vinden over gemiddelde studiekosten, leefkosten en studiefinanciering door de jaren heen. Wel geven sommige bronnen een overzicht van de wetswijzigingen door de jaren heen:
1956 toelage alleen voor arme studenten
1978 generatie X is 18 en gaat studeren
1986 basisbeurs van fl600,- voor iedereen.
1991 beurs deels vervangen door OV kaart
1993 tempobeurs: minimaal 50% per jaar
1994 alleen week/weekend OV
1996 prestatiebeurs: maximaal 4-5 jaar, maximaal binnen 10 jaar afstudere
n
1998 Generatie Y is 18 en gaat studeren
2000 OV kaart valt onder prestatiebeurs
2012 langstudeerboete van E3000,-
2015 leenstelsel

Vanaf 1986 is er dus een basisbeurs voor iedereen, waarna deze stapsgewijs wordt afgebouwd. Zoals ik al schreef kan ik niets vinden over indexatie en inflatie enzo, maar het lijkt erop alsof de studenten er na 1986 alleen maar op achteruit zijn gegaan. Van de andere kant: de rente op studieschuld is de laatste 25 jaar bijna continue gedaald:

Huizenmarkt.

De huizenprijzen (bron) lonen (bron) en de rente (bron) zijn de afgelopen 50 jaar alle kanten uit geschoten. Hieronder zie je het verloop van het gemiddelde maandloon de geindexeerde huizenprijzen en de hypotheekrente:


Voor de generatie-kleuren ga ik er van uit dat iemand op zijn 25ste het eerste huis koopt. Zoals je ziet gaan zowel de lonen als de salarissen sky-high. Daarom is het inzichtelijker om de boel met elkaar de delen. Hieronder zie je "de huizenprijs / salaris" (hoe duur is het huis naar koopkracht) en "de huizenprijs * rente / salaris" (hoe hoog is de hypotheekrente naar koopkracht). Ook heb ik de lijn toegevoegd voor de lasten als iemand in 30 jaar annuitair wil aflossen. Hoe hoger de lijnen, hoe moeilijker is om een huis te betalen:
Hier die je dat de huizenprijs ongeveer twee keer zo hoog geworden is ten opzichte van 1970 (uitgedrukt in gemiddeld salaris). Maar van de andere kant is de rente flink gedaald. Hierdoor heeft er vooral een piek gelegen in de jaren 80 (midden in de babyboom generatie), en later twee kleinere piekjes in het einde van de generatie X en het begin van generatie Y. Op dit moment hebben starters de alltime low hypotheeklast.

Conclusie

Die ga ik niet trekken, dan mag iedereen voor zichzelf doen. Ik hoop alleen dat de generatie-discussies vanaf nu wat genuanceerder worden.

22 opmerkingen:

  1. Interessant overzicht zo. Blijft moeilijk te verglijken, andere tijden, andere bedragen, andere waarden.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Interessant, dank! Ik kan me ook een beetje irriteren aan genoemde persoon. Moet ik 't maar niet lezen wat 'ie schrijft maarja ;-)

    Er zijn nog wel wat interessante zaken waar we naar kunnen kijken. Pensioen zijn van een eindloonregeling naar middelloon gegaan, de levensloop regeling kan ik niet meer aan meedoen evenals de spaarloonregeling. Ik weet niet hoelang deze zaken hebben bestaan maar ik weet wel dat ik er niets aan heb.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. er zijn inderdaad veel regels veranderd, zoals die van depensioenen. In dat opzicht spreekt het lijstje van huizenmarkt-zeepbel wel boekdelen.

      Verwijderen
  3. Het heeft niet veel moed nodig om te concluderen dat de generatie die op hun 55e mocht stoppen tegen eindloonpensioen en bovendien de prijs van hun huis heeft zien verdubbelen het beter voor elkaar heeft dan de generatie die tot zijn 70e door moet tegen hopelijk een middenloon pensioen terwijl hun huizen gemiddeld genomen onder water staan.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Ik heb de laartste jaren van veel aanstaande of net gepensioneerden gehoord dat zij bewust kleiner en goedkoper zijn gaan wonen, omdat ze meer armslag nodig hadden.
    Zij zijn verrast dat ik gewoon in mijn eigen huis ben blijven wonen.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. De kleuren geven voor mij ook het politieke landschap weer, groen de jonge jaren, rood de linkse periode en blauw de verrechtsing.

    Je kunt ook nog de vraag stellen of de jeugd van tegenwoordig anders is dan vroeger?

    Is de mentaliteit veranderd?
    Leven we in een hardere maatschappij?
    Moet alles maar kunnen?
    Is alles makkelijker te verkrijgen?
    Leven we in een snellere maatschappij?
    Wordt er nu meer van kinderen verwacht?
    Is de jeugd mondiger geworden?
    Geniet de jeugd nu meer of minder?
    Spelen kinderen minder dan vroeger?

    Welke kant gaan we op, omhoog, omlaag, opzij of naar de…?

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. De kleuren zijn echt volledig willekeurig, maar misschien heb ik er in mijn onderbewuste toch een betekenis aangehangen...

      Verwijderen
  6. Jammer dat de grafiek van de hypotheekrente niet verder teruggaat dan 25 jaar. Zo is de crisis van de vroege tachtiger jaren niet zichtbaar. De rente steeg tot boven de 12 procent en de totale woningmarkt stortte in, met waardedalingen van wel 30 procent tot gevolg. Gelukkig bestonden er nog geen aflossingsvrije hypotheken. Als late babyboomer aan den lijve ondervonden: in '79 een huis gekocht op het hoogtepunt van de markt met een variabele rente die skyhigh ging.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik kon helaas geen oudere data vinden, als je ergens een bron hebt die verder terug gaat, dan hou ik me aanbevolen

      Verwijderen
    2. Op rentetarieven.com is een grafiek te vinden met de historie van 50 jaar hypotheekrentetarieven. In 1981 was hij blijkbaar zelfs boven de 13 procent !

      Verwijderen
    3. Bedankt voor de link! Ik heb de plaatjes deupdate!

      Verwijderen
  7. Ee babyboomer van b.v. 1958 heeft de Vut, waarvoor premie is betaald zien verdwijnen , moet nog minimaal tot 67 jaar werken.Ook van die generatie zijn veel mensen al op hun 16e beginnen te werken, vaak in de bouw of andere lichamelijk zware banen.
    Moeten dus ruim 50 jaar en van hun pensioen blijft amper wat over.De rest vervliegt gewoon. Hopenlijk blijft de AOW bestaan, want niet iedereen heeft een al dan niet afgelost koophuis, maar is zgn. scheefhuurder geworden van zijn niet bijster hoge salaris.groet Harry

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Idd, ik maak het nu mee dat voorgaande koopsompolis niet tot uitkering mag komen. Pas op de AOW leeftijd.

      Ik heb overigens ooit 12,75% betaald aan rente. Een zus heeft destijds haar hypotheek op 10% laten zetten.
      Haar man is een paar jaar voor zijn pensioen ontslagen. Hij heeft naar verhouding een mooie som geld meegekregen.
      Maar als je ziet wat de geldontwaarding oftewel de inflatie heeft gedaan,man is het geld net genoeg. Even jaloers ze hebben een vrijstaande kast van een huis.

      Verwijderen
  8. Interessant stuk, moet een hoop werk geweest zijn. Iedereen mag zich overigens aan mij ergeren, maar vergeet niet dat ik (1961) tot de "verloren generatie" behoor. Dat stempel heb ik altijd beschouwd om het ongelijk van dat etiket aan te tonen, niet om naar anderen te wijzen of te klagen. Het gaat, voor elke generatie, om kansen grijpen en keuzes maken. Met veel jongeren die in de crisisjaren tachtig op de arbeidsmarkt kwamen (met, inderdaad, een studieschuld) is het uiteindelijk ook goed gekomen.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Bedankt! Het is niet zozeer dat ik me erger aan subjectieve uitspraken van anderen, ik wil gewoon een objectieve geluid laten horen.

      Verwijderen
    2. I love it when a plan comes together!

      Verwijderen
  9. Wat betreft studie:
    Ik (1961) heb gestudeerd zonder een studieschuld op te bouwen. Ik heb geen gebruik gemaakt van studiefinanciering maar mijn ouders kregen een hogere kinderbijslag. Voor wat grotere gezinnen - in mijn geval 4 schoolgaande kinderen - was de dubbele (thuiswonend) of driedubbele (uitwonend) kinderbijslag een goed alternatief. Daarnaast werkte ik een maand of wat in de zomervakantie.

    Wat betreft huizenmarkt:
    Ik ken nogal wat mensen van mijn leeftijd die rond hun 25ste een huis kochten, een premiewoning met financiële hulp van de overheid, met name betrof het de zogenaamde premie-A-woningen.

    Mijn zoon (1989) heeft gebruik gemaakt van studiefinanciering en mede dankzij doorlopende bijbanen geen studieschuld opgebouwd.
    Hij kent weinig leeftijdgenoten die al een huis gekocht hebben. En als dat het geval is, wel vaak met financiële hulp van ouders.

    Ter aanvulling: Wat mijzelf betreft is de afschaffing van de inkomensafhankelijke ziekenfondspremie, naast de huidige eigen bijdrage en de verminderde aftrekmogelijkheden van zorgkosten bij de belastingopgave een pijnpunt en flinke financiële aderlating.

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Wat betreft studie:
    Ik (1961) heb gestudeerd zonder een studieschuld op te bouwen. Ik heb geen gebruik gemaakt van studiefinanciering maar mijn ouders kregen een hogere kinderbijslag. Voor wat grotere gezinnen - in mijn geval 4 schoolgaande kinderen - was de dubbele (thuiswonend) of driedubbele (uitwonend) kinderbijslag een goed alternatief. Daarnaast werkte ik een maand of wat in de zomervakantie.

    Wat betreft huizenmarkt:
    Ik ken nogal wat mensen van mijn leeftijd die rond hun 25ste een huis kochten, een premiewoning met financiële hulp van de overheid, met name betrof het de zogenaamde premie-A-woningen.

    Mijn zoon (1989) heeft gebruik gemaakt van studiefinanciering en mede dankzij doorlopende bijbanen geen studieschuld opgebouwd.
    Hij kent weinig leeftijdgenoten die al een huis gekocht hebben. En als dat het geval is, wel vaak met financiële hulp van ouders.

    Ter aanvulling: Wat mijzelf betreft is de afschaffing van de inkomensafhankelijke ziekenfondspremie, naast de huidige eigen bijdrage en de verminderde aftrekmogelijkheden van zorgkosten bij de belastingopgave een pijnpunt en flinke financiële aderlating.

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Kan je ook nog een grafiekje tevoorschijn toveren als je niet alleen de rente/salaris deelt maar de rente+aflossing/salaris deelt als we een 30-jarige ann. hypotheek als uitgangspunt nemen. Ik ben wel benieuwd hoe dat verband er uit ziet door de loop van de jaren.

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Dat "All time low" verbaast me eerlijk gezegd wel. Blijft altijd moeilijk inschatten totdat je de vergelijkingen ziet uiteraard waar de inflatie is meegerekend. Daarnaast krijg je als starter tegenwoordig ook een redelijke starterslening tegen een nog lagere rente en ben je verplicht 4 % zelf op te kunnen hoesten. Op een bedrag van 150.000 zou dit dan 6000 euro. Als je 25 bent is dit geld best wel ergens vandaan te halen lijkt mij!

    BeantwoordenVerwijderen
  13. All time low is natuurlijk over hoe het er nu voorstaat. Als je een 'goedkoop' huis koopt met hoge rente en 10 jaar later is de rente nog maar de helft dan ben je over 30 jaar gezien nog steeds spekkoper. Terwijl bij de huidige rentestanden er meer ruimte naar boven dan naar beneden is ;-) Over 30 jaar zullen we het antwoord wel weten..

    BeantwoordenVerwijderen