maandag 24 april 2017

Cito toets versus IQ

Binnenkort verwachten de meeste groep 8 leerlingen in Nederland de uitslag van de Cito toets. De uitslag is vaak bepalend voor het schooladvies. Cito heeft bewust gekozen om geen cijfer tussen de 1 en de 10 te geven, om de accosiatie met voldoende/onvoldoende te voorkomen. Dit is terecht, er is namelijk geen Citoscore waaraan leerlingen zouden moeten voldoen. Maar ze willen er ook geen IQ score van maken, omdat dit denigrerend zou zijn voor leerlingen met een IQ lager van 100. Mensen zullen toch moeten accepteren dat de helft van de bevolking een IQ onder de 100 heeft.

Ik snap peroonlijk niet wat er mis mee is. Het IQ is niets meer of minder dan een maatstaf voor hoe intelligent je bent ten opzichte van je leeftijdsgenoten. Bij het consultatiebureau wordt je al geconfronteerd met de quintiles van de groeicurve, en op de basisschool bevat het cito volgsysteem ook quintiles. Waarom dan niet gewoon een IQ er aan hangen?

Als niemand anders het doet, dan doe ik het voor de uitslag van 2014:
De uitslagen van de Cito worden elk jaar genormaliseerd, dus verschillen tussen de jaren zijn miniem. Hierbij is de rode lijn het verband tussen Cito score en het IQ, en de 4 stippen verdelen de scores in 5 groepen oftewel quintiles. Hoe is dit te berekenen?



Om een idee te krijgen hoe een IQ test werkt, moeten we eerst iets weten over statistiek. Veel dingen in de natuur zijn niet allemaal hetzelfde. Een mooi voorbeeld is de lengte van mensen:

Carl Gauss kwam er achter dat veel dingen in de natuur deze klokvorm had, en hij kwam erachter dat je deze vorm met twee getallen kan uitdrukken, namelijk het gemiddelde en de spreiding (standaarddeviatie). Zo is de gemiddelde Nederlandse man 181cm groot, met een spreiding van 7 centimeter.
Volgens deze formule heeft ongeveer 2/3 van alle Nederlandse mannen een lengte die minder dan 7 centimeter afwijkt van 181 (dus tussen 174 en 188), 95% zit tussen twee keer 7 centimeter (dus tussen 167 en 195). Slechts ongeveer 5% is dus groter of kleiner dan dit.
Bedenk wel dat deze benadering vooral goed klopt voor de middenmoot: bij extremen begint het steeds minder goed te kloppen. Volgens die formule zou 1 op de 8 miljoen mannen groter zijn dan 219cm, maar volgens wikipedia leven er in Nederland 3 mannen die 221cm of langer zijn.


Dingen in de natuur benaderen we dus met normale verdelingen. Maar hoe zit het met dingen waar moeilijk een getalletje aan te hangen valt? Hoe druk je intelligentie uit in een getal? Een eeuw geleden definieerde de Amerikaan Henry Goddard het IQ als "je intelligentieleeftijd" gedeeld door "je echte leeftijd", en dat keer 100. Op deze manier heeft een kind van 5 die presteert als een kind van 7 een IQ van 7/5*100=140. Deze regel werkte redelijk bij kinderen, maar bij volwassenen gaat het mis: een gemiddeld persoon van 60 niet twee keer zo slim is als iemand van 30.
Dus bedacht David Wechler in 1939 een normaal verdeelde schaal, waarbij 100 gemiddelde is, met een spreiding van 15. Met als bij lengtes zouden 2/3 van de mensen tussen de 85 en 115 vallen, en 95% tussen de 70 en 130. Maar er is dus een heel belangrijk verschil tussen lengtes en IQ: een lichaamslengte is een exacte meting die ongeveer een normale verdeling volgt, het IQ is het tegenovergestelde: het volgt per definitie een normale verdeling, en is dus absoluut geen exacte meting!
Wat doen ze feitelijk bij een IQ test? Ze laten een grote groep mensen de test maken. Vervolgens zetten ze de scores op volgorde van goed naar slecht. Vervolgens krijgt iedereen een score zodat het gemiddelde exact 100 is en de spreiding exact 15. De WISC III test is geijkt aan de hand van een stuk of 3000 kinderen.
Op deze manier heeft 50% 100 of hoger, 16% heeft 115 of hoger, 2% heeft 130 of hoger, en slechts 0.13% (1 op de 740) heeft 145 of hoger.
Bedenk dat deze hele methodiek met een grove korrel zout genomen moet worden: het is iemands gemoedstoestand, de soort test, culturele achtergrond en nog honderden factoren kunnen een IQ test vaak met 10 of meer punten laten afwijken.

Natuurlijk zijn er veel verschillen tussen een Cito toets en een IQ test. Cito kijkt vooral naar reken- en taalwaardigheden, een IQ test kijkt vooral naar cognitieve vaardigheden. Bovendien wordt de Cito test als groep afgelegd met meerkeuzevragen, terwijl goede IQ testen individueel met een psycholoog worden afgelegd, zodat de psycholoog de resultaten veel beter kan interpreteren. Van de andere kant is de Cito toets een test die jaarlijks door 150.000 kinderen wordt gemaakt. Dit is een vele grotere groep dan de pak em beet 3000 kinderen die ze hebben gebruikt voor het ijken van de WISC III test. En deze meetlat is zoiezo veel beter dan de nationale IQ test van de televisie.

Het enige wat we dus moeten doen is de verdeling van Cito-uitslagen opzoeken en dit vertalen naar een normaalverdeling met een gemiddelde van 100 en een spreiding van 15. Ik heb nog een extra aanname gemaakt: in Nederland zitten ongeveer 5% van de kinderen op speciaal onderwijs. Ik maak hier de aanname dat deze kinderen onderaan de IQ-ladder eindigen, en dat ze allemaal niet de Cito toets doen. Deze aanname klopt natuurlijk niet altijd (bij speciaal onderwijs zitten ook kinderen die lichamelijk gehandicapt zijn, of lastig gedrag vertonen doordat ze juist zeer intelligent zijn), maar voor het gros van de leerlingen gaat deze aanname prima op.
Op deze manier krijg je met een score van 535 al een IQ van 100, terwijl de helft van de leerlingen 537 of meer scoorden.

Wat ik vooral interessant aan de Cito-normering vind, is het feit dat de toets vooral gedetailleerd is voor onderpresterende kinderen. Het onderste quintile (de laagst scorende 20%) is verspreid over de helft van de Cito uitslagen (500 t/m 525). Blijkbaar is voor bovengemiddeld presterende kinderen minder detail nodig. In de bovenste regionen maken ze het helemaal bont: kinderen die minder dan een stuk of 15 vragen fout hebben krijgen allemaal de score 550, daar wordt helemaal geen onderscheid meer aangebracht.

13 opmerkingen:

  1. Mmm de cito zegt naar mijn ervaring soms wel en soms weinig over intelligentie. Soms meet het vooral stress of hoe goed iemand is in de Nederlandse taal.

    Bij adoptie van een 'ouder' kindje (maar mogelijk ook bij kinderen met niet-nederlandstalige ouders - zoals vluchtelingetjes enz.) is de cito de eerste 6 jaar na aankomst vaak niet kloppend (net als een talige IQ-test, zoals die WISC. Ook als het met de taal best goed lijkt te zitten. De fijne taalnuances hebben namelijk meer tijd nodig.

    Als een kind (om wat voor reden dan ook) niet goed is in taal / de standaard logica / zich niet goed kan concentreren / of whatever, dan scoort het laag op de citotoets, óók als het een intelligent kind betreft.

    Overigens was ik ooit heel blij met de Cito-toets, omdat deze mij intelligenter inschatte dan de leerkracht. Daardoor mocht ik na jaren van verveling gelukkig door naar havo-vwo in plaats van naar de mavo.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. klopt, zowel Cito als WISC zijn momentopnames die maar een beperkt stuk van iemands kunnen toetsen.

      Verwijderen
    2. ik denk dat bij jongere kinderen deze test nog niet geschikt is, wel bij de iets oudere kinderen, zoals groep 5 tm 9 dan heb je al een reeler beeld. Ik zie dit ook bij mijn kinderen.

      Verwijderen
    3. ik bedoelde de 8.. maar ik toetste de 9 in.

      Verwijderen
  2. Ach, de Cito is maar een moment-opname. Tegenwoordig wordt niet voor niks de toets afgenomen nadat er al advies vanuit school is gegeven voor het vervolgonderwijs. Voorheen heb ik als leerkracht van groep 8 wel flink moeten praten om bijv. een leerling met VMBO-score naar de HAVO te krijgen, omdat ze gedurende jaren basisonderwijs altijd een VWO-score haalde voor zowel methode- als Citotoetsen. Ik vind het onbegrijpelijk dat er zolang enorme waarde gehecht is aan zo'n kort moment. Wat is 2 uur x 3 dagen toets in vergelijking met de 6 uur x 1200-1500 (??) dagen die ze van groep 1-8 op school hebben doorgebracht?

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Is zeker waar. Daarom is het goed dat er tegenwoordig ook enkele tussentoetsen zijn. Ik neem aan dat daar ook naar werd gekeken?

      Verwijderen
  3. Interessant stukje, als ik me goed herinner had ik een Cito van 535. Ben ik er toch nog goed vanaf gekomen met mijn MSc diploma ;-) Heb nooit mijn IQ durven testen, toch altijd bang dat je lager uitkomt dan ze zelf denkt. Iets met ego?

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Haha, hier een vergelijkbaar verhaal! Ik heb ook nooit een IQ test gedaan, deels omdat ik bang ben voor een slecht resultaat, en deels omdat ik het eigenlijk niet belangrijk vind. (dan vraag je misschien af: waarom doe je al die moeite om het verband tussen Cito en IQ te bepalen? Nou, gewoon, omdat het kan:-))

      Verwijderen
  4. ik weet mijn score niet meer, maar ik was de beste van de klas :)

    BeantwoordenVerwijderen
  5. op de basisschool van mijn dochter wisten ze het zeker, gebaseerd op haar cito toets en behaalde doelen op school zou er niets meer in zitten dan speciaal onderwijs, eigenwijs als ik was wilde ik iets meer dan dat en ze ging naar het vmbo laagste niveau , na een paar maanden bleek dat ze meer kon en uiteindelijk ging ze naar het mbo en haalde daar een niveau 3 diploma. daar mee wil ik maar zeggen dat niet alles afhangt van hoe je op de basis school en/of de cito toets presteert , sommige mensen zijn laatbloeiers.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Een mooie correlatie tussen IQ en Cito score.

    Het gaat hier wel om een vergelijking met gemiddeldes, dus met een grote groep mensen blijkt dat de mensen die gemiddeld lager/hoger scoren op een IQ test ook lager/hoger scoren op de Cito. Dat lijkt me vrij redelijk.

    Ik denk dat je de vraag moet omdraaien en kijken naar de correlatie tussen de twee. Stel je scoort 535 op de Cito, wat zegt dat dan over je IQ? Gemiddeld hebben mensen een IQ van 100 en scoren gemiddeld 535 op de Cito. De vraag wordt dan bijv. hoeveel procent van de mensen met een score van 535 op de Cito heeft een IQ hoger dan 120? Je zou bijv. kunnen aangeven dat '95% van de mensen met een Cito score van 535 heeft een IQ tussen de 70 en 130'. Ik heb de data niet, dus dit is een vrij veilige marge omdat 95% van de mensen per definitie een IQ tussen de 70 en 130 heeft. Je hebt dan precies niks gezegd.

    De grafiek doet vermoeden dat je de grenzen scherper kunt zetten. Je kunt een beetje inzicht krijgen door elke leerling waarvan je IQ en Cito score weet als een punt in de grafiek weer te geven. Je zult dan ook de uitonderingen op de regel tegn komen die op het forum staan.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Om de correlatie en dus de spreiding te bepalen heb ik van een grote groep leerlingen zowel de IQ en CITO resultaten nodig. Dan zal je inderdaad zien dat er kinderen met bijvoorbeeld CITO=535 een verdeelde IQ resultaat hebben.
      Ik denk niet dat ik deze resultaten ergens kan vinden. En als je dan ook nog bedenkt dat het IQ een flinke betrouwbaarheidsinterval heeft, dan ben je nog verder van huis.
      In de grafiek gaat het dus niet om de directe correlatie tussen IQ en CITO, maar meer "CITO uitslag vertaald naar normale verdeling van IQ"

      Verwijderen