Schaf die schrikkelseconde toch af!

Afgelopen nacht is er een schrikkelseconde geweest: de officiele klok ging na 23:59:59 eerst naar 23:59:60, en daarna pas na 0:00:00. Gezien alle trammelant er omjheen, is dit de duurste seconde van dit jaar. Waarom doen we dit?

Schrikkelsecondes hebben een volledig andere oorzaak dan een schrikkeldag.
Als je op aarde staat, dan duurt het 24 uur tussen het twee opeenvolgende tijdstippen dat de zon op het hoogste punt aan de hemel staat. Maar de aarde doet er niet precies een veelvoud van 24 uur over om om de zon te draaien. Dus niet precies 365, maar ongeveer 365 en een kwart. Hier kunnen we weinig aan doen, dus moeten we om de zoveel jaar een extra dag invoeren, anders zou na enkele jaren de lente in september vallen.


Overigens draait de maan ook niet exact 12 keer per jaar om de aarde, maar ongeveer 12 en een half. Voor de westerse wereld boeit dit niet zoveel, en hebben we de cyclus van de maan en de maanden los van elkaar gelaten. Volle maan valt dus steeds op een andere dag in de maand. De joodse en islamitische kalenders volgen nog wel de maan. Daardoor valt de Ramadan steeds in een ander seizoen.
Kortom, onze planeten houden niet zo van mooie gehele getallen, dus we moeten er maar mee leven.

Nu de schrikkelseconde. In het verleden heeft iemand bedacht dat een dag bestaat uit 24 uur, die zijn opgebouwd uit 60 keer 60 seconden. Hier is niets toevallig aan: de seconde is per definitie de duur van een gemiddelde dag gedeeld door 24, gedeeld door 60, gedeeld door 60.
Waarom klopt het dan af en toe niet? Als we nauwkeuriger naar de aarde gaan kijken, dan is de werkelijkheid veel ingewikkelder. De rotatiesnelheid van de aarde kan varieren door het aangroeien en afsmelten van poolkappen. Maar de belangrijkste boosdoener is de maan. Vroeger draaide de maan sneller om haar as, maar de zwaartekracht van de aarde heeft de maan doen afremmen, totdat de maan nu altijd met dezelfde kan naar ons toekijkt. Maar de wraak van de maan is zoet, want de maan is hetzelfde aan het doen met de aarde: de zwaartekracht van de maan remt de rotatie van de aarde af. Voor meer info, zie synchrone rotatie. En zo duurt een dag dus langzaam iets langer dan in het verleden is vastgesteld.

Hoe belangrijk is de schrikkelseconde?
De schrikkeldag is van een heel ander caliber dan de schrikkelseconde. In de romeinse tijd is het schrikkeljaar al ingevoerd, anders zouden de seizoenen al na een eeuw een volledige maand zijn opgeschoven. De schrikkeldag is dus zeer noodzakelijk. Bovendien liggen de regels voor de schrikkeldagen precies vast, dus elke computer en horloge kan er van tevoren al rekening mee houden.

Dan de schrikkelseconde. Een internationaal comite bepaalt wanneer een schrikkelseconde zal plaatsvinden. Deze secondes zijn dus niet jaren van tevoren bekend, dus computers kunnen niet voorgeprogrammeerd worden. Maar zou er misgaan als we de schrikkelseconde zouden afschaffen? Tegenwoordig wordt er ongeveer elke 18 maanden een extra seconde ingevoerd. Het duurt dus nog ongeveer 1350 jaar voordat onze klok een kwartier uit de pas loopt.

Is dit erg?
Niet als je het vergelijkt met andere afwijkingen. Wij hebben Mid-Europese tijd. Als de zon in Nederland pal in het zouden staat, is het ongeveer 12:40 (in de zomer zelfs 13:40). En dat is nog niet alles: door de jaarlijkse schommelingen van de aardas en de elliptische baan van de aarde wijken we jaarlijks ook 15 minuten af van het gemiddelde, zowel in positieve als negatieve richting. Voor meer info, zie tijdsvereffening. Dus waarom zouden we secondes corrigeren als we het op andere vlakken niet zo nauwkeurig nemen?

Afschaffen dus! Mocht het over 1000 jaar teveel uit de pas lopen, dan doen we te zijner tijd wel een correctie van een kwartier ofzo. Deze correctie kondigen we dan een eeuw ofzo van tevoren aan, zodat alle software erop aangepast kan worden.